TPI Comments and Briefs

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་སྔར་རྒྱ་གར་ནག་གི་རྩོད་རྙོག་བྱུང་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བགྱིས་ཏེ།བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་སུ་ཤར་ནུབ་བར་གསུམ་བྱས་པའི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ས་ཐིག་ལ་རྩོད་གཞི་བྱུང་ཚུལ་དང་ས་མཚམས་དང་འབྲེལ་ནས་དམག་འཁྲུག་བྱུང་ཚུལ་སྐོར་གླེང་ཡོད།

བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། ས་མཚམས།ས་ཐིགརྩོད་གཞི།བོད།

༄༅།།འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐམ་སའི་ས་མཚམས་རིང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་ཁེ་ན་ཌ་དང་ཨ་རི་ཡིན་ཞིང་།སྤྱིའི་རིང་ཚད་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༨༨༩༣ཡོད་པ་དང་།ཨང་གཉིས་པ་ནི་ཨུ་རུ་སུ་དང་ཧ་སག་སི་ཐན་གཉིས་ཡིན་ལ།སྤྱིའི་རིང་ཚད་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༦༨༤༦ཡོད།འོན་ཀྱང་བོད་དང་རྒྱ་གར་བར་གྱི་ས་མཚམས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༣༣༨༠ཡོད་ཅིང་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་སྐམ་སའི་ས་མཚམས་རིང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཨང་དགུ་པ་ཆགས་ཡོད།ད་ལྟ་བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་སུ་ཤར་དང་།ནུབ།བར་གསུམ་དུ་བྱས་ནས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ས་ཐིག་ལ་རྩོད་གཞི་ལྷག་བསྡད་ཡོད།གཤམ་དུ་རྩོད་གཞི་ཅན་གྱི་ས་ཐིག་ཁག་གསུམ་ཡོད་པ་དེའི་བྱུང་ཚུལ་དང་།རྒྱ་དཀར་ནག་བར་༡༩༦༢ལོར་བྱུང་བའི་དམག་འཁྲུག་གཙོ་བྱས་པའི་མཐའ་མཚམས་རྩོད་གཞིའི་སྐོར་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།

གཅིག༡༩༦༢ལོའི་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་དམག་འཁྲུག་དེའི་འབྱུང་རྐྱེན།

ཐོག་མར་ང་ཚོས་ཤར་ནུབ་བར་གསུམ་གྱི་ས་ཐིག་དེ་དག་ཇི་ལྟར་ཡོང་བ་ཡིན་མིན་ཤེས་དགོས།ནུབ་ཐིག་ནི་༡༨༦༥ལོར་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་གཞུང་གི་ཐིག་ལེན་རིས་འབྲི་（测绘）བྱེད་མཁན་ཝེ་ལན་གཡོ་ཧན་ཤུན་ཟེར་བའི་མི་ཞིག་གིས་སྲིད་གཞུང་གི་དགོངས་དོན་ལྟར།ཨུ་རུ་སུ་ཡིས་ཨེ་ཤི་ཡ་དབུས་མའི་ས་ཁུལ་ལ་སྟོབས་ཤུགས་སྤེལ་པ་འགོག་ཆེད།ཁ་ལ་ཁུ་ནུ་རི་བོའི་མཚམས་ནས་བོད་དང་རྒྱ་གར་གྱི་མཐའ་མཚམས་དེ་བྱང་དུ་ཁུ་ནུ་རི་རྒྱུད་དུ་བསྣུར་ཏེ་འཐེན་པའི་ས་ཐིག་ཅིག་རེད།འདིར་“གཡོ་ཧན་ཤུན་ས་ཐིག་”ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།^[1]དེ་ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གཉིས་པ་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོའི་སྐབས་ཡིན་ཞིང་།སྐབས་དེར་བོད་གཞུང་གིས་གཡོ་ཧན་ཤུན་གྱིས་ག་རེ་བྱས་ཡོད་པ་གཏན་ནས་ཤེས་ཀྱི་མེད་ལ་རྒོལ་གཏམ་གཏོང་རྒྱུ་ནི་དེ་ལས་ཀྱང་སྨོས་ཅི་དགོས།ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ས་ཁུལ་དེ་དག་ནི་བོད་ཀྱི་ཡིན་ཞིང་།དེ་ནི་རྩོད་པ་མི་དགོས་པའི་དོན་དངོས་ཤིག་ཡིན།འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཕྱོགས་ནས་ས་ཐིག་དེའི་ཐོག་ལ་ཚོར་བ་ཅི་ཡང་མེད་པས།ཁ་མ་གྲགས་པར་ཁོག་ནས་ཁས་ལེན་བྱས་པར་བརྩིས་ཏེ་ཀཤྨཱིར་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ལ་སྦྱར་བ་རེད།ཤར་རྒྱུད་དང་བར་རྒྱུད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ས་ཐིག་དེ་ནི་༡༩༡༤ལོར་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་སྲིད་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཧེན་རི་མག་མ་ཧན་གྱིས་ས་དབྱིབས་འཕེལ་ཕྱོགས་ལ་གཞིགས་ནས་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་ས་མཚམས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་།དེར་“མག་མ་ཧན་ས་ཐིག་”ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།དེ་ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོའི་སྐབས་ཡིན།ས་མཚམས་རྩོད་གཞི་ས་ཁུལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་ཤར་ཐིག་ས་ཁུལ་ཧ་ལམ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་༩ལྷག་དང་།ནུབ་ཐིག་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་༣༠༠༠༠ཙམ་ཡོད་པ་རེད།ཕྱིས་སུ་༡༩༤༧ལོར་རྒྱ་གར་རང་བཙན་ཐོབ་པ་དང་ཨིན་ཇིའི་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་དབང་གི་ཤུལ་བཞག་རྣམས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ནས།ཁྱོན་བསྡོམས་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་༡༢༠༠༠༠ཡི་ས་ཆ་བདག་བཟུང་བྱས།དེ་ནི་ཐའེ་ཝན་གྱི་ལྡབ་གསུམ་དང་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ཆགས་ཡོད།^[2]དུས་མཚུངས་སུ་ད་ལྟའི་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་ལ་རྩོད་གཞིའི་ས་བོན་བཞག་པ་རེད།

རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱིས་༡༩༤༠ལོ་མཇུག་ཏུ་སྲིད་དབང་གསར་འཛུགས་བྱས་རྗེས་ཐོག་མའི་དུས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཧ་ཅང་མཛའ་མཐུན་བྱུང་ཡོད།སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་དབུ་བཞུགས་བློན་ཆེན་དང་པོ་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་དར་ཆ་མཐོན་པོ་བསྒྲེངས་ཡོད་མོད།འོན་ཀྱང་ཁོང་གི་བསམ་བློ་མང་པོ་ཞིག་ལ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཚོན་མདངས་ཡོད་ལ།ཁོང་གིས་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློས་མིའི་རིགས་ལ་གནོད་འཚེ་བཟོ་མི་སྲིད་སྙམ་པ་དང་།ཁོང་གི་མཐོང་སྣང་དུ་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་དམངས་གཙོ་རྒྱལ་ཁབ་དང་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་བཅས་དཔུང་ཁག་ཆེན་པོ་འདི་གཉིས་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་ཡོད་པ་དེ་ནི་དོན་དངོས་ཐོག་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་མ་རེད་བསམ་བསྡད་ཡོད།དེར་བརྟེན་ཁོང་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་“མནའ་འབྲེལ་མི་བྱེད་པའི་ལས་འགུལ་”ཞིག་སྤེལ་ཞིང་།ཁོང་ནི་ལས་འགུལ་དེའི་འགོ་ཁྲིད་པ་རེད།^[3]༡༩༤༩ལོར་རྒྱ་ནག་སྲིད་དབང་བཙུགས་རྗེས་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་འགོ་ཁྲིད་པའི་རྒྱ་གར་གཞུང་ནི་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ཁས་ལེན་བྱེད་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་དང་པོའི་གྲས་རེད།བྱང་ཁོ་རི་ཡའི་དམག་འཁྲུག་མཇུག་བསྒྲིལ་བ་དང་།འཛམ་གླིང་དང་རྒྱ་ནག་གི་བར་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་འགལ་ཟླ་ལྷག་ཡོད་མོད།འོན་ཀྱང་སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཀྲོའུ་ཨེན་ལའེ་དང་མཉམ་དུ་“ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་ཀྱི་རྩ་དོན་ལྔ་”ཞེས་པ་བཏོན་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་གར་སྟེགས་ཐོག་རྒྱ་ནག་ལ་བར་གསེང་ཞིག་སྤྲད་ཅིང་།བཙུགས་མ་ཐག་པའི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཁེ་ཕན་ཆེན་པོ་གནང་བ་རེད།ད་དུང་ཧང་སང་དགོས་པ་ཞིག་ལ།༡༩༥༠ལོར་ཨ་རི་ཡིས་རྒྱ་གར་གཞུང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ལས་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ལས་འཛིན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཀྱང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད།^[4]དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་༡༩༥༤ལོར་ནེཧ་རཱུ་གདན་འདྲེན་བྱས་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་འཚམས་འདྲིར་ཕེབས་པ་རེད།སྐབས་དེར་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་ཆེད་མངགས་པེ་ཅིན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གྲོང་མི་ས་ཡ་གཅིག་ལྷག་ཙམ་སྲང་ལ་བསྐྱོད་ནས་ཁོང་ལ་དགའ་བསུ་ཞུ་བའི་བཀོད་སྒྲིག་གནང་།འདིས་ཀྱང་ནེ་རའོ་ལ་སེམས་འགུལ་ཆེན་པོ་ཐེབས་པ་རེད།

༡༩༥༠ལོའི་ཟླ་༡༠པར་རྒྱ་ནག་གི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་ཆབ་མདོ་བཙན་བཟུང་བྱས་པར་བརྟེན།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་དང་གྲོས་ཚོགས་ནང་“བོད་ཀྱི་གནད་དོན་”ཞེས་པར་དམིགས་ནས་རྩོད་གླེང་དྲག་པོ་བྱས།ལ་ལས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་ཡང་བསྐྱར་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་དང་།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ལ་བཟོ་བཅོས་རྒྱག་དགོས་པ་མ་ཟད།ཐ་ན་དྲག་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པར་ཐེ་ཇུས་བྱ་རྒྱུའི་གྲོས་བསྡུར་ཡང་བྱེད་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་རེད།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་ནང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་“བོད་ཀྱི་གནད་དོན་”ཐད་ཞི་འཇམ་གྱི་ལྟ་བ་བཟུང་བ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་མི་སྣ་གཙོ་བོ་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་འཛིན་སྐབས་དང་པོ་རཱ་ཇེནྡྲ་པྲ་སཱད་（Rajendra Prasad）དང་ནང་སྲིད་བློན་ཆེན་སར་དཱར་བལླ་བྷ་བྷཱཨཱི་པ་ཊེལ་བཅས་（SardarVallabhaihai Patel）ཡིན་ཞིང་།ཁོ་ཚོས་བོད་འདི་ཉིད་རྒྱ་གར་ནག་བར་གྱི་“བར་ཆོད་རྒྱལ་ཁབ་”ཅིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུའི་འདོད་ཚུལ་འཛིན་གྱི་ཡོད་ལ།ཕ་ཐེར་གྱིས་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ཡང་བསྐྱར་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་ཏེ།རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དུ་སྤེལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་“དྲང་བདེན་མིན་པ་”རེད་ཅེས་མངོན་གསལ་དུ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་པ་མ་ཟད།༡༩༥༠ལོའི་ཟླ་༡༡ཚེས་༧ཉིན་ཕ་ཐེར་གྱིས་ནེཧ་རཱུ་ལ་འཕྲིན་ཡིག་བཏང་སྟེ་རྒྱ་ནག་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་“མངོན་མེད་དགྲ་བོ་”རེད་ཅེས་ཐ་ཚིག་བསྒྲགས།^[5]

འཕྲིན་ཡིག་ནང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་བཟུང་བྱེད་པ་ནི་སྐྱོ་གར་ཞིག་ཡིན་ཞིང་།བོད་མེད་པར་གྱུར་ན་རྒྱ་ནག་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ་རྒྱ་གར་གྱི་སྒོ་འགྲམ་དུ་སླེབས་རྒྱུ་རེད།རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དུ་ཁ་དན་ཚིག་ལ་མི་གནས་པའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་འོག་ཏུ།རྒྱ་ནག་ལ་ད་དུང་སོམ་ཉི་བྱས་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་དཀའ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ན་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་རེད།གང་ལགས་ཤེ་ན།ད་ནས་བཟུང་རྒྱ་གར་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་དང་བྱང་ཤར་ཕྱོགས་ནས་ས་མཚམས་ཀྱི་རྩོད་གཞི་དང་ཧམ་སེམས་འཆང་མཁན།མཛའ་མཐུན་མིན་པའི་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་ཞེས་པར་གདོང་གཏོད་དགོས།དགྲ་བོའི་དམིགས་ཡུལ་དང་ཧམ་སེམས་བཅས་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་བདེ་འཇགས་དང་རྒྱབ་འགལ་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་ཉག་གཅིག་ཡིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད་”ཅེས་གསུངས།^[6]

སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྲོས་ཚོགས་ནང་ཚོགས་མི་ཁག་ཅིག་གིས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་བོད་དུ་དཔུང་སྐྱོད་བྱས་པར་ཡོངས་བསྒྲགས་ངང་ནས་རྒོལ་གཏམ་བཏང་།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་“བོད་ཀྱི་རང་དབང་”ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུ་ཡིས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ནས་བྱང་རྒྱུད་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་འགོག་སྲུང་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུའི་སྐུལ་ལྕག་ཀྱང་བྱས།ད་དུང་སྲིད་གཞུང་གིས་མིག་སྔར་རྒྱ་ནག་ལ་དོན་དངོས་དང་མི་མཐུན་པའི་“མགོ་འདོགས་”སྲིད་ཇུས་ལག་ལེན་བྱས་པར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་དགོས་པའི་བླང་བྱ་བཏོན་པ་རེད།འོན་ཀྱང་སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་གྲོས་ཚོགས་ནང་སྤྱོད་ཚུལ་དེ་འཛིན་མཁན་དཔོན་རིགས་རྣམས་ནི་ནེཧ་རཱུ་ཡི་ལངས་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཡོད་ཚད་མནན་སོང་བ་འདྲ།༡༩༥༧ལོར་རྒྱ་གར་གྱིས་གློ་བུར་དུ་རྒྱ་ནག་གིས་ཨ་ཁེ་སའེ་ཆིན་（阿克赛钦）དུ་བོད་དང་ཤིན་ཅང་འབྲེལ་མཐུད་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ལམ་ཨང་༢༡༩ཞེས་པ་གསར་བཟོ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་།དེ་ནས་བཟུང་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་འབྲེལ་བར་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་ཐེབས་པའི་འགོ་བརྩམས།སྐབས་དེར་རྒྱ་དཀར་ནག་ཕྱོགས་གཉིས་པོས་གྲོས་མོལ་ཡང་ཡང་བྱས་ཀྱང་མཇུག་འབྲས་མ་ཐོན།༡༩༥༩ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་“རང་དབང་སྒེར་ལངས་ལས་འགུལ་”བྱུང་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དེ་བས་ཀྱང་སྡུག་ཏུ་སོང་།

དེ་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་ཕེབས་ཏེ་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་ངོས་ལེན་བྱས་རྗེས།མའོ་ཙེ་ཏུང་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་ལ་ཁོང་ཁྲོ་ཚད་མེད་ལངས་པ་མ་ཟད།མའོ་ཡིས་ད་དུང་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་ནེཧ་རཱུ་ཡོད་སྲིད་པ་རེད་བསམ་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དང་རྒྱ་གར་ས་མཚམས་ཀྱི་ཤར་ནུབ་དུམ་བུ་གཉིས་སུ་དམག་དཔུང་བཀོད་སྒྲིག་བྱས།གནས་ཚུལ་དེའི་འོག་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཀྱང་དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་དམག་ཕྱོགས་ཀྱི་“མདུན་སྐྱོད་པ་”ཟེར་བ་དེས་རྒྱ་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་དམག་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་སོ་ལྟ་ཁང་བསྐྲུན་རྒྱུར་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་ཐབས་མེད་བྱུང་།རྒྱ་ནག་གི་ཕྱོགས་ནས་ཀྱང་དེ་དང་འདྲ་བར་རྒྱ་གར་དམག་དཔུང་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་སོ་ལྟ་ཁང་བཙུགས།དེ་ལྟར་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱིས་སྣོལ་འདྲེས་བྱས་ནས་སོ་ལྟ་ཁང་གང་མང་བཙུགས་པ་རེད།མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་བསྟུད་མར་ཉིན་མཚན་བཅུ་ལ་བསམ་བློ་བཏང་ཡང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་བོད་ཀྱི་ས་བབ་མཐོ་བའི་ས་ཆ་དེར་དེ་འདྲའི་དགའ་པོ་བྱེད་དགོས་དོན་ཅི་ཡིན་མ་ཤེས་པ་མ་ཟད།ད་དུང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དང་ལེན་གནང་བ་དང་།རྒྱ་གར་མི་དམངས་ཀྱིས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་མིར་དྲག་གནོན་བྱེད་པར་ངོ་རྒོལ་ཡང་བྱས།འདི་དག་ཚང་མར་བལྟས་ཡོང་དུས་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ནས་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་ཁྱུར་མིད་གཏོང་འཆར་ཡིན་སྲིད་ཅེས་བསམ་པ་རེད།^[7]ཡིན་ནའང་༡༩༥༨ལོ་ནས་༡༩༦༠ལོའི་བར་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་མུ་གེ་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས་ཐད་ཀར་མི་ཡ་ས་༡༥ལྷག་ལྟོགས་ཤི་ཐེབས།དེ་ནི་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་“མཆོང་སྐྱོད་ཆེན་པོ་”དང་“མི་དམངས་ཀུང་ཧྲེའམ་（公社）”ཞེས་པའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་ནས་གྲོང་གསེབ་ནས་ངར་ལྕགས་བཙོ་སྦྱངས་བྱས་ཤིང་།ཨིན་ཇི་བཞག་ནས་ཨ་རིར་བདའ་འདེད་ཅེས་གཡོན་ཐལ་གྱི་ནོར་འཁྲུལ་སྲིད་ཇུས་ལས་བྱུང་བའི་མཇུག་འབྲས་རེད།སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་ལ་རྒྱ་གར་དང་དམག་འཐབ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་མེད།༡༩༦༢ལོར་གནས་ཚུལ་ཅུང་ལེགས་སུ་སོང་རྗེས།མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་དེ་མ་ཐག་དམག་དོན་བྱ་སྤྱོད་ཀྱིས་རྒྱ་གར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུའི་བཀའ་བཏང་།དོན་དངོས་ཐོག་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་བོད་ལ་འཛིན་པའི་བསམ་ཚུལ་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་བསམ་པ་བཞིན་མིན་ཞིང་།མའོ་ཡི་བསམ་ཕྱོགས་དེ་༡༩༥༠ལོར་བྱང་ཀོ་རེ་ཡར་དམག་དྲངས་ནས་ཨ་རི་དང་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ་པོ་ཡོད་ལ།མའོ་ལ་དུས་རྟག་ཏུ་མཐའ་འཁོར་དུ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་ཚོར་སྣང་ཡོང་གི་ཡོད་པས།ཁོས་བཀའ་བཏང་ནས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་བོད་རྒྱ་ས་མཚམས་ཀྱི་ནུབ་ཐིག་ས་ཁུལ་ནས་རྒྱ་གར་ལ་དཔུང་འཇུག་བྱས།

རྒྱ་ནག་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་ལོ་བརྒྱད་རིང་འཇར་པན་གྱི་བཙན་འཛུལ་ལ་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དང་།ལོ་བཞིའི་རིང་རྒྱ་ནག་ནང་འཁྲུག་(内战)བརྒྱབ་པས་དངོས་འཐབ་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་རེད།མ་ཟད་སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གི་དམག་དཔུང་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པའི་དབང་གིས་ངར་ཤུགས་ཀྱང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད།འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་སོགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་པ་（社会活动家，Social activist）ཞིག་རེད།རྒྱ་ནག་གི་མའོ་དང་ཀྲོའུ་སྣང་བཞིན་ནི་དམག་དོན་པ་མ་རེད།（军事家military strategist）ནེཧ་རཱུ་ནི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་ཐིག་ཡོད་པའི་（道德底线，Ethical bottom line）མི་སྣ་ཡིན་ཞིང་།ཁོང་ཚོས་ཁྲོམ་སྐོར་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་བརྒྱུད་ནས་རྒྱ་གར་རང་བཙན་བླངས་པ་ཡིན་པས།རྒྱ་ནག་ལའང་ཨིན་ཇིར་སྤྱད་པའི་བྱེད་ཐབས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ནས།ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དུ་རྙོག་གྲ་བཟོ་བ་དང་།ཕྱོགས་གཞན་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་ཁོ་ཚོར་དངོས་གནས་མེ་མདའ་ལག་ལེན་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད་བསམ་ཡོད་པ་རེད།དེར་བརྟེན་མཐར་དམག་འཐབ་ཐེངས་དང་པོར་ཉིན་བཞི་ཙམ་ལས་མ་འགོར་བར་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་དཔུང་ཕམ་པ་རེད།སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གིས་གྲོས་མོལ་བྱ་རྒྱུའི་འདོད་ཚུལ་བཏོན་ན་ཡང་རྒྱ་གར་གྱིས་ངོ་ཚ་དེ་དང་ལེན་བྱེད་འདོད་མེད་པར་གྲོས་མོལ་བྱ་རྒྱུ་ཁས་ལེན་མ་བྱས།དམག་ཐེངས་གཉིས་པ་བརྒྱབ་རྗེས།རྒྱ་ནག་གིས་ཐེངས་དེར་ཤར་ཐིག་དང་ནུབ་ཐིག་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་ཚུར་རྒོལ་བྱས་ཤིང་།ཉིན་བཞིའི་ནང་དུ་འཐབ་འཛིང་མཇུག་སྒྲིལ་བྱུང་ཞིང་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་དཔུང་ཡང་བསྐྱར་དམག་འཁྲུག་ལས་ཕམ་པ་རེད།

སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་སྔ་མོ་ནས་རང་ཉིད་མནའ་འབྲེལ་དུ་མི་ཞུགས་པའི་ཆབ་སྲིད་ལངས་ཕྱོགས་དེ་ནམ་མཁའི་མཐའ་ལ་གཡུགས་ནས་ལམ་སང་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ལྗེ་ཁི་ཁེན་ཉེ་ཌི་(杰克·肯尼迪,Jack Kennedy)ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱ་རྒྱུའི་རེ་བ་བཏོན།དེ་ཡང་ཨ་རི་ཡིས་དམག་འཐབ་གནམ་གྲུ་བཅུ་གཉིས་དང་རུ་འབྲིང་གཉིས་ཀྱི་འཕུར་མདའ་འབྲིང་བ་དང་།སྔོན་ཐོན་གྱི་རཱག་བརྡ་དང་འཕྲིན་སྐྱེལ་སྒྲིག་ཆས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་ན།རྒྱ་གར་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་གལ་ཆེན་ཁག་དང་།གནམ་གྲུ་འབབ་ཐང་སོགས་ལ་འབར་མདེལ་གཡུགས་ནས་རྒྱ་ནག་དམག་དཔུང་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་མཁོ་འདོན་བྱེད་མཚམས་འཇོག་ཐུབ་ཅེས་རེ་བ་བཏོན།༡༩༦༢ལོའི་ཟླ་༡༡ཚེས་༡༩ཉིན་ཁེན་ཉི་ཏི་ཡིས་ལས་རོགས་རྒྱལ་དོན་བློན་ཆེན་ཧ་རི་མན་（威廉·埃夫里尔·哈里曼，WilliamAverell Harriman）གྱིས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་མཐོ་རིམ་དམག་དོན་འཐུས་མི་ཚོགས་པ་ཞིག་རྒྱ་གར་དུ་མངགས་གཏོང་བྱ་རྒྱུའི་ཐག་བཅད་པ་དང་།དུས་མཚུངས་སུ་C-130 སྐྱེལ་འདྲེན་གནམ་གྲུ་འབྲིང་གྲས་ཤིག་མངགས་གཏོང་བྱས་ནས་རྒྱ་གར་ལ་དཔུང་རོགས་བྱས།^[8]ཟླ༡༡ཚེས༢༡ཉིན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཡང་བསྐྱར་ཁེན་ཉི་ཏི་ལ་རོགས་སྐྱོར་ཞུས།ཁེན་ཉི་ཏིས་ཨ་རིའི་མཁའ་སྐྱོད་མ་གྲུ་རུ་ཁག་ལ་བཀའ་ཕབ་ནས་ཛ་དྲག་ཐོག་བྷང་ག་ལ་མཚོ་ཁུག་ཏུ་བཏང་།^[9]དེ་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་དམག་འཁྲུག་རེ་ཞིག་མཇུག་སྒྲིལ་བྱུང་བ་རེད།

༢སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་དམག་འཁྲུག་ལས་རྒྱལ་ནའང་དེའི་སྐོར་བཀབ་བཀབ་སུབ་སུབ་བྱེད་དོན་ཅི།…