The white paper is all about what China is not. But if China truly embraces this vision instead of hiding its dirty hands behind it, the world could have peace.
China’s white paper on “A Global Community of Shared Future” …
Order No. 19 which came into force on September 1 negatively affects all Chinese territory and all religions. But it is even worse for Tibet and other occupied regions.…
The G20 is a conglomeration of the most powerful economies in the world, contributing 80 percent of the global GDP and 75 percent of its trade. Although the 2023 G20 “New Delhi Declaration” noted that “it (the
ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ལོ་རབས་དགུ་བཅུའི་ནང་ཉི་ཧོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཞིག་གིས་སྔར་མན་ཇུའི་རྒྱལ་ས་མུག་ཏིན་དུ་བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་པ་ཞིག་གི་རྡོ་རིང་ཞིག་གསར་རྙེད་བྱུང་སྟེ་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ནང་ཐོག་མར་འཁོད་ཡོད་ཅིང་།རྡོ་རིང་དེ་ནི་བོད་དང་མན་ཇུའི་བར་གྱི་ཆོས་འབྲེལ་ངོས་ནས་གཞིགས་ན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔང་པོ་རྩ་ཆེན་ཞིག་ཆགས་འདུག་པས།རྒྱའི་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཚང་ཁག་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་རྡོ་རིང་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་དང་འབྲེལ་ནས་སྔར་མན་ཇུའི་ཡུལ་དུ་རྒྱལ་བསྟན་གྱི་ལྟ་དགོངས་ཇི་ལྟར་དབུ་བརྙེས་ཚུལ་སོགས་བསྟན་ཡོད།
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། བྱང་རྡོའི་ཡི་གེ།མན་ཇུ།དབུ་བླ།རྒྱལ་རབས།ཐེག་ཆེན་གྱི་ཆོས།
གླེང་སློང་།
༄༅།།ཉི་ཧོང་གི་ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས་མཁས་པ་གྲགས་ཅན་ཏོ་ཡུ་ཅིན་སན་(稻叶君山，1876-1940)གྱིས་ལོ་རབས་དགུ་བཅུའི་དུས་འགོར་ཉི་ཧོང་སྐད་ཡིག་ཐོག་བརྩམས་པའི་《ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀུན་འདུས་ཆེན་མོ་》[1]ནང་།སྔར་མན་ཇུའི་རྒྱལ་རབས་སྔོན་མ་སྟེ་ཇུར་ཆིད་[2]ཀྱི་རྒྱལ་ས་མུག་ཏིན་(盛京)[3]དུ་བཞེངས་པའི་ནང་སོ་སློབ་དཔོན་ཞུ་བའི་བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་པའི་རྡོ་རིང་རྩ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་ཐོག་མར་ཞིབ་འཇུག་བགྱིས་ཡོད།བོད་དང་མན་ཇུའི་བར་གྱི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་ངོས་ནས་གཞིགས་ན།རྡོ་རིང་ཡི་གེ་འདིས་ལོ་ངོ་སུམ་བརྒྱ་དགུ་བཅུ་ལྷག་གི་ཡར་སྔོན་གྱི་སྐབས་དེའི་བོད་དང་མན་ཇུའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྟོང་ཆ་ངེས་ཅན་ཞིག་སྐོང་ཐུབ་སྟེ།དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་དུས་འགོ་སྟེ་ཕྱི་ལོ་༡༦༡༦ལོར་ཇུར་ཆིད་ཀྱི་སྲིད་དབང་གསར་དུ་ཚུགས་སྐབས་མན་ཇུའི་ཡུལ་དུ་རྒྱལ་བསྟན་ཐོག་མར་སྤེལ་བའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་ནི་ནང་སོ་སློབ་དཔོན་ཡིན་པར་གྲགས་ཤིང་།མན་ཇུའི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མ་ནོར་ཧ་ཆི་ཡིས་འདི་པ་དབུ་བླར་བསྟེན་ནས་ཐེག་པ་ཆེན་མོའི་ཆོས་ཞུས་ཚུལ་ཡང་མཆིས།དེས་ན་དགེ་འདུན་པ་འདིའི་རྡོ་རིང་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་འདུག་སྙམ་མོད།འོན་ཀྱང་ཉེ་རབས་བོད་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དང་གནའ་བོའི་རྡོ་རིང་ཞིབ་འཇུག་སྐོར་གྱི་དཔེ་དེབ་ཁག་ཏུ་ནང་སོ་སློབ་དཔོན་གྱི་རྡོ་རིང་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བགྱིས་པ་དང་།ཡང་ན་བྱང་རྡོའི་ཡི་གེ་འདི་བོད་ཡིག་ཏུ་ཕབ་སྒྱུར་དང་འདི་ལ་འབྲུ་འགྲེལ་བརྩམས་པ་སོགས་གང་ཡང་མི་གསལ་ཞིང་།མི་སྣ་འདི་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཚུལ་ཡང་ཧ་ལམ་མེད་པར་སྣང་།དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཆབ་འགག་རྟ་མགྲིན་ལགས་ཀྱིས་དཀའ་ལས་མང་པོ་བརྒྱབ་སྟེ་ཕྱི་ལོ་༢༠༡༢ལོར་《བོད་ཡིག་རྡོ་རིང་ཞིབ་འཇུག་》ཅེས་པའི་དཔེ་དེབ་མཐུག་པོ་ཞིག་བསྒྲིགས་ཏེ།བོད་བཙན་པོའི་དུས་ནས་བོད་སིལ་བུའི་དུས་དང་།དེ་ནས་རྒྱ་ནག་མེང་རྒྱལ་རབས།མན་ཇུའི་ཆིང་རྒྱལ་རབས་བཅས་བར་གྱི་བོད་ཡིག་རྡོ་རིང་༩༠ལྷག་འཁོད་ཡོད་ཀྱང་།དཔེ་དེབ་དེའི་ནང་དུ་ནང་སོ་སློབ་དཔོན་གྱི་རྡོ་རིང་ཚུད་མེད་པ་ནི་བྱང་རྡོའི་ཡི་གེའི་ནང་བོད་ཡིག་མེད་པས་ཡིན་ངེས།གང་ལྟར་དཔེ་དེབ་དེ་ལས་ཆིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་བོད་ཡིག་རྡོ་རིང་སྔ་ཤོས་ནི་ཕྱི་ལོ་༡༦༥༢ལོར་བཞེངས་པའི་《རྒྱལ་པོས་བཞེངས་པའི་དགེ་བ་དར་རྒྱས་གླིང་རྒྱལ་ཁམས་སྐྱོབ་པའི་སྡེ་ཆེན་གཙུག་ལག་ཁང་གི་རྣམ་ཐར་རྡོ་རིང་》(《敕建大隆善护国寺碑记》)ཞེས་པ་དེ་ཡིན།དེ་ལྟར་གཞིགས་ན།མན་ཇུ་ཡིས་རྒྱ་ནག་དབང་སྒྱུར་མ་བྱས་སྔོན་ལ་ཡུལ་དེར་བོད་ཡིག་རྡོ་རིང་ཧ་ལམ་ཡོད་ཚོད་མི་འདུག
ཡིན་ནའང་བོད་ཡིག་གི་རྡོ་རིང་ཡིན་མིན་ལ་མ་བལྟོས་པར།ང་ཚོས་སྐབས་འདིར་བོད་དང་མན་ཇུའི་བར་གྱི་ཆོས་འབྲེལ་ངོས་ནས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཐང་གཞལ་ན།ནང་སོ་སློབ་དཔོན་གྱི་རྡོ་རིང་འདི་ནི་གོང་གསལ་ཆིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་དེ་དག་ལས་ཀྱང་སྔ་བ་རྟོགས་ཐུབ།འོན་ཀྱང་བོད་ཡིག་ནང་རྡོ་རིང་འདིའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་ཤིན་ཏུ་མཐོང་དཀོན་པོ་ཆགས་ཡོད་སྟབས།འདིར་ཁོ་བོས་ཀྱང་གཙོ་བོ་རྒྱ་ཡིག་གི་ཡིག་ཚང་ཁག་ལ་གཞི་བཅོལ་བ་ཡིན་ཏེ།མི་སྣ་འདིའི་རྡོ་རིང་ཡི་གེ་ལ་གསར་དུ་དཔྱད་ཞིབ་བགྱིས་ཏེ་རྩོམ་གྱི་མ་གདན་གང་འཚམས་འདང་བའི་རྗེས་སུ།༢༠༢༢ལོའི་སྤྱི་ཟླ་༧པར།ཡོ་རོབ་ཅེག་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་(Czech Republic)ཀྱི་ཆར་ལེ་སི་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་(Charles University)ཏུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བཅུ་དྲུག་པའི་སྟེང་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་དོན་གནད་དུ་དྲིལ་ནས་སྒྲོགས་སྦྱང་ཞུས་པར།ཚོགས་འདུའི་སྟེང་མཁས་དབང་དང་ཤེས་ཡོན་ཅན་དུ་མས་དོགས་གནད་ཅན་གྱི་དྲི་བ་མང་པོ་ཚ་ཚ་འུར་འུར་དུ་བཏོན་བྱུང་བས།དཔྱད་རྩོམ་འདིས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྟོང་ཆ་ངེས་ཅན་ཞིག་སྐོང་ཐུབ་པར་སྔར་བས་གདེང་ཚོད་ཅུང་ཟད་རྙེད་སོང་ལགས་ན།ད་ནི་ནང་སོ་སློབ་དཔོན་གྱི་རྡོ་རིང་འདིའི་སྐོར་ལ་ཅུང་ཟད་རྒྱས་པར་དཔྱད་པར་བྱའོ།།
དང་པོ། མན་ཇུའི་སྲིད་དབང་ཚུགས་པའི་དུས་འགོ་དང་ནང་སོ་སློབ་དཔོན་གྱི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ།
མན་ཇུའི་སྔོན་བྱོན་མེས་པོ་（女真人）ཚོས་སྔར་ནས་ས་མན་ཆོས་ལུགས་(薩滿教)ཞེས་པའི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་འདི་ལ་དད་མོས་བྱེད་པར་གྲགས་ཏེ།ཆོས་སྤྱོད་གཙོ་བོ་ནི་ཉི་མ་ལ་དད་མོས་དང་ལྷ་འདྲེ་ལ་གསོལ་མཆོད་བྱེད་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་།ལྷག་པར་དུ་རྒྱལ་པོ་ནོར་ཧ་ཆི་ཡིས་རང་གི་ཡབ་ཆེན་གང་ཉིད་མེང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དཔུང་དམག་གིས་གོ་འཛོལ་ཐེབས་ནས་བསད་ནོར་བྱུང་བར་དགྲ་ཤ་ལེན་ཆེད།ཕྱི་ལོ་༡༥༨༣ལོ་ནས་བཟུང་ཇིར་ཆིད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་སྔ་མའི་（建州女真）ཤོག་སྡེ་ཁག་གཅིག་གྱུར་མཛད་ནས།རིམ་པས་གཡུལ་འཐབ་ཐེངས་དུ་མ་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་ཞིང་དཔུང་དམག་དང་མངའ་ཐང་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ་སྲིད་དབང་སྟོབས་ཀྱིས་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་དུས་ས་མན་ཆོས་ཁང་རེ་ཟུང་གཏོར་སྐྱོན་བཏང་ཞིང་།རེ་འགའ་རྒྱལ་པོ་རང་གི་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་དུ་བདག་གིར་བཅད་ཚུལ་ཡང་མཆིས་ཏེ།《སར་མན་ཆོས་དང་ལྷ་སྒྲུང་》ལས། “ནོར་ཧ་ཆི་ཡིས་ཚོ་ཁག་བདག་གིར་མཛད་སྐབས།དམག་རྟ་ཡིས་སྔོན་ལ་ཚོ་སྡེ་ཁག་གི་ཆོས་ཁང་གཏོར་ཞིང་།ལྷ་སྐུ་རྣམས་ཝང་པེ་ལིའི་མདུན་ནས་འཕྲོག་”(努尔哈赤攻占部落时，兵马先废该部“堂色”，掠祖像神牒于贝勒马前)[4]ཞེས་གསལ་བ་ལྟར།བར་སྐབས་ཤིག་ནས་ས་མན་ཆོས་ཁང་གི་རྣམ་པ་བསྒྱུར་ཏེ་ལྷ་ཁང་རྣམས་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་ཁོ་ནར་གྱུར་ཡོད་དོ།།《ཅན་ཀྲུའུ་ཡི་རེག་ཟིག་》ལས། “奴酋之所居上里许，立一堂宇，臻以垣墙为礼天之所，凡于战斗往来，权酋清将胡必往新之”[5]ཞེས་གསལ་བ་ལྟར་ན།ས་མན་ཆོས་ནི་གདོད་མ་ནས་མན་ཇུའི་མི་རིགས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་ཡིན།དེ་ལྟར་གཡུལ་འཐབ་ལ་མཁས་པའི་རྒྱལ་པོ་ནོར་ཧ་ཆི་ཡིས་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུར་ཉེ་བ་ཞིག་ལ་རྒྱང་འདུལ་དང་དྲག་པོའི་གཡུལ་དངོས་སུ་བཤམས་པ་ཅི་རིགས་ལ་བསྟེན་ནས་མན་ཇུའི་ཤོག་སྡེ་མཐའ་དག་གཅིག་གྱུར་མཛད་རྗེས།ཕྱི་ལོ་༡༦༠༣ལོར་རྒྱལ་ས་གནས་སྤོས་ཏེ་ཧི་ཐོག་ཨ་ལ་མཁར་ཞེས་པར་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྒྱལ་ས་བཙུགས་པ་དང་མཉམ་དུ་ཅིན་ཆེན་མོའི་[6]སྲིད་དབང་གསར་དུ་བཙུགས།དེ་ནས་བཟུང་ཅིན་ཆེན་མོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་མངའ་ཐང་ཆེར་རྒྱས་ཏེ།དཔའ་རྩལ་གླིང་ཀུན་ལ་གྲགས་པའི་རྒྱལ་པོ་ནོར་ཧ་ཆི་ཡིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་དབང་སྲ་བརྟན་ཡོང་ཆེད་ལོ་ངོ་བཅོ་ལྔ་ཙམ་གྱི་ནང་“བཞེངས་སྐྲུན་ཆེན་པོ་ཐེངས་གསུམ་”མཛད་ཚུལ་མཆིས་ཤིང་།བཞེངས་སྐྲུན་ཐ་མ་དེ་ནི་དོན་ངོ་མར་མན་ཇུའི་འདབས་འབྲེལ་དུ་ཆགས་པའི་སོག་པོའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཁག་དང་རྒྱ་ནག་པོའི་ཡུལ་ཁམས་མངའ་འོག་ཏུ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་སླ་བའི་ཆེད།མི་རིགས་སོ་སོའི་ཁམས་དང་མོས་པ་ལ་བསྟུན་ནས་རྒྱལ་སའི་ཉེ་ལོགས་སུ་ལོ་གསུམ་གྱི་ནང་ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའ་འདྲ་མིན་གྱི་ལྷ་ཁང་ཆེན་མོ་བདུན་གསར་བཞེངས་གྲུབ་པར་མཛད་པ་དེ་ཡིན།ལོ་རྒྱུས་སྟེང་འདི་ལ་ནོར་ཧ་ཆིའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་“ལྷ་ཁང་ཆེ་བདུན་”（七大廟）ཞེས་པར་གྲགས།དེ་དག་ཁྲོད་ལས་མན་ཇུ་མི་རིགས་རང་གིས་སྔར་ནས་དད་མོས་བྱེད་པའི་ས་མན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྷ་ཁང་（堂子）གཅིག་དང་།རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་[7]ཀྱི་ལྷ་ཁང་（文廟）གཅིགབོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ལྷ་ཁང་（地藏寺）གཅིགགནའ་བོའི་ཏའོ་ལུགས་[8]ཀྱི་ལྷ་ཁང་（玉皇廟、關帝廟、城隍廟）གསུམ།གཞན་གཡུལ་འཐབ་ཁྲོད་གཤེགས་པའི་དཔོན་དམག་རྣམས་ལ་རྗེས་དྲན་གྱི་ཆེད་དུ་བཞེངས་པའི་ལྷ་ཁང་（昭忠祠）གཅིག་བཅས་ཡོད།ལྷ་ཁང་ཆེ་བདུན་ཁྲོད་ཀྱི་འཕགས་པ་ས་ཡི་སྙིང་པོའི་ལྷ་ཁང་དེ་ནི་མན་ཇུའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་བཞེངས་སྐྲུན་མཛད་པའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་དགོན་པའམ་ལྷ་ཁང་ཐོག་མ་དེ་ཆགས་ཡོད་ལ།དགོན་པ་འདིའི་རྟེན་གཙོར་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་དང་།འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས།འཕགས་པ་ས་ཡི་སྙིང་པོ་བཅས་བཞུགས་ཚུལ་མཆིས།
དེ་བས་ཀྱང་གནད་འགག་ཆེ་བ་ཞིག་ལ།ལྷ་ཁང་ཆེ་བདུན་ལ་རབ་གནས་བགེགས་བསྐྲད་སོགས་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་གཙོ་གྲས་རིགས་སྒྲུབ་མཁན་ནི་ཤར་སོག་གི་ཡུལ་གྲུ་བརྒྱུད་ནས་ཕེབས་པའི་བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་པ་ནང་སོ་སློབ་དཔོན་ཞུ་བ་ཁོང་ཡིན་ཏེ།རྒྱའི་ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་པ་ལིས་ཆིན་ཕུའུ་（李勤璞，1962- ）ཡིས། “ཁུངས་དེད་འོངས་ན།ནང་སོ་སློབ་དཔོན་ཁོང་ཕྱི་ལོ་༡༦༡༥ནས་༡༦༡༧བར་ཤར་ཕྱོགས་སོག་ཡུལ་ནས་ཧི་ཐོག་ཨ་ལ་མཁར་[9]དུ་གདན་ཞུ་ཐེངས་གཉིས་མཛད་མྱོང་འདུག་སྟེ།ཅིན་ཆེན་མོའི་མཁར་གྲོང་གི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་བཞེངས་པའི་“ལྷ་ཁང་ཆེ་བདུན་”ནང་གི་རྟེན་སྐུ་ལ་རབ་གནས་མཛད་ཅིང་དམ་ཆོས་སྤེལ་”（追溯起來，囊素喇嘛在1615-1617年間，就曾受聘自東蒙古至赫圖阿拉兩次，為金國在其城的“東阜”所興建的“七大廟”裏面的佛廟開光傳法。）[10]ཞེས་གསལ་བ་བཞིན།དུས་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་དཔྱད་ཞིབ་བགྱིས་པ་ཅུང་ཟད་སྔ་ཤོས་ཡིན་པའི་འདོད་ཚུལ་འདི་བློ་གཟུ་བོར་གནས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཉམས་ཞིབ་པ་དུ་མས་ཁུངས་བཙུན་པར་ངོས་ལེན་གནང་ཡོད་ལགས་ན།ཁོ་བོས་ཀྱང་འདོད་ཚུལ་འདི་སྒྲུབ་བྱེད་ཁུངས་འཕེར་བ་ཞིག་ཏུ་ཡིད་ཆེས་བྱས་ཡོད།འོན་ཀྱང་ལྷ་ཁང་ཆེ་བདུན་ཁྲོད་ནང་པའི་ལྷ་ཁང་གཅིག་ལས་མེད་ཕྱིར།ནང་སོ་སློབ་དཔོན་གྱིས་ནང་པ་མ་ཡིན་པའི་ལྷ་ཁང་གཞན་དག་གི་རྟེན་སྐུ་ལ་རབ་གནས་བགྱིས་ཡོད་མེད་དེ་ནི་ཐེ་ཚོམ་གྱི་དོགས་གནས་ཤིག་ཏུ་ཟད་ཀྱང་།གོང་དུ་“དམ་ཆོས་སྤེལ་”ཞེས་གསལ་བའི་ཚིག་གནད་དེས་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆོ་ག་ཙམ་མ་ཡིན་པར།ཡུལ་དེའི་མངའ་འབངས་དྲག་ཞན་ཅི་རིགས་ལ་རྒྱལ་བསྟན་རིན་པོ་ཆེའི་ཆོས་སྦྱིན་ཡང་བཏང་ཡོད་ངེས།གང་ལྟར་འདི་པ་སྔ་ཕྱིར་མན་ཇུའི་ཡུལ་དུ་ཐེངས་གསུམ་བྱོན་པ་ལས་བྱོན་ཐེངས་སྔ་མ་གཉིས་ཀྱི་དུས་སུ་འཕགས་པ་ས་ཡི་སྙིང་པོའི་ལྷ་ཁང་དུ་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་མཛད་འགན་ཅི་རིགས་ཁུར་དུ་བཞེས་ཡོད་པའི་དུས་སྐབས་དེ་ནི།མན་ཇུའི་ཡུལ་དེར་རྒྱལ་བསྟན་གྱི་ལྟ་དགོངས་ཐོག་མར་སྤེལ་བའི་འགོ་ཚུགས་པ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱས་ན།ཧ་ལམ་ཡུལ་དུས་གང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་ལུང་དང་རིགས་པས་དགག་ཏུ་མེད་པ་ཞིག་རེད་སྙམ།འདི་ལ་ཡང་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ལི་ཆིན་ཕུའུ་（李勤璞，1962- ）ཡིས།“ནང་སོ་སློབ་དཔོན་ནི་ཆིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་སྤེལ་བའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་ཡིན་ལ།བླ་མ་དཀར་པོ་[11]ནི་ཆིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་རྨང་གཞི་འཛུགས་མཁན་ཡིན་”(囊素喇嘛是清朝藏傳佛教的開山者，白喇嘛則是清朝藏傳佛教的成立者)…
ནང་དོན་གནད་བསྡུས།དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གི་སྲིད་དབང་ཚུགས་པའི་ཚུན་ནས་ད་ལྟའི་བར་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་འཛིན་རེ་རེའི་སྐབས་སུ་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་བྱུས་དང་།སྲིད་བྱུས་དེ་དག་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བགྱིས་ནས།རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བ་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཡོད།
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ།ནང་བསྟན།སྲིད་བྱུས།ཀྲུང་གོ་ཅན།སྲིད་དབང་།
གཅིག །མའོ་ཙེ་ཏུང༌དུས༌སྐབས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས། ༡༩༤༩ ནས་ ༡༩༧༦
༄༅།།ཕྱི་ལོ་༡༩༢༡ནས་༡༩༤༩བར་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་དབུ་བརྙེས་པ་ནས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དབུ་བརྙེས་པའི་དབར།གུང་ཁྲན་ཏང་ངམ་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་ཆོས་ལུགས་ཐོག་འཛིན་པའི་སྲིད་བྱུས་ནི་ཆོས་ལུགས་མི་སྣར་ངོ་དགའ་ཆེན་པོ་བྱེད་པ།ཆོས་ལུགས་མི་སྣར་རྔན་སླུ་དང་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་ནང་བཅུག་ནས་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་སྲིད་དབང་འཛིན་ཆེད་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད།རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་༡༩༤༩ལོར་སྲིད་དབང་ཟིན་རྗེས།ཆོས་ལུགས་ཚོགས་པ་ཁག་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་རིང་ལུགས་དང་དཔོན་ངན་མ་རྩ་རིང་ལུགས་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་ཚོད་འཛིན་དང་བེད་སྤྱོད་བྱས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་འགལ་རྐྱེན་བཟོ་བའི་མིང་འོག་ཆོས་ལུགས་དང་ཆོས་ལུགས་མི་སྣར་གནོད་འཚེ་གཏོང་བའི་དུས་ཤིག་ཆགས་ཡོད།ལྷག་པར་དུ་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༥ལོའི་ལོ་མཇུག་དང་༡༩༥༦ལོ་ནས་བཟུང་རྒྱ་གཞུང་གིས་ས་བགོས་བྱས་པའི་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་ཟེར་བའི་བོད་ཁུལ་དང་།ཕྱི་ལོ་༡༩༥༧ནས་༡༩༥༨ནང་ཀན་སུ་དང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཁུལ།ཕྱི་ལོ་༡༩༥༩ནས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནང་དམངས་གཙོ་བཅོས་བསྒྱུར་རམ་ཆོས་ལུགས་བཅོས་བསྒྱུར་མིང་འོག་བོད་ཀྱི་ཕྱི་ནང་སྣོད་བཅུད་རྩ་མེད་བཟོ་བའི་སྲིད་བྱུས་ཟིན་ཡོད།ཆོས་ལུགས་བཅོས་བསྒྱུར་ནས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་མ་རྫོགས་པའི་༡༩༧༦ལོའི་བར་བོད་ནང་ཆོས་ཀྱི་དྲི་མ་ཙམ་མེད་པ་བཟོས་ཡོད།
གཉིས། ཏེང་ཞའོ་ཕིང་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས།༡༩༧༨ནས་༡༩༨༩
ཕྱི་ལོ་༡༩༧༨ཟླ་༡༢རྒྱ་ནག་གི་སྐབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་གསུམ་པའི་ཐོག་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས་སླར་གསོ་བྱེད་པའི་ཐག་གཅོད་བྱུང་ཡོད།ཕྱི་ལོ་༡༩༨༢《རང་རྒྱལ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དུས་སྐབས་ཆོས་ལུགས་གནད་དོན་ཐོག་གཞི་རྩའི་སྲིད་བྱུས་》ཟེར་བའི་ཡིག་ཆ་ཨང་༡༩དང་།《རྒྱ་ནག་རྩ་ཁྲིམས་》ནང་གསེས་དོན་ཚན་༣༦ཆོས་དད་རང་དབང་ཡོད།ཅེས་འཁོད་ཡོད།དེ་དུས་བོད་དང་རྒྱ་ནག་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཅུང་གུ་ཡངས་ཅན་གྱི་དུས་སྐབས་ཤིག་བྱུང་ཡོད།༸ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ནས་གཙོ་འགན་བཞེས་པ་དང་བོད་མི་སེར་སྐྱ་ཡོངས་ནས་ཐུན་མོང་གིས་དགོན་སྡེ་བསྐྱར་བཞེངས་དང་ཆོས་དད་སླར་གསོ་གནང་ཡོད།བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནང་ལ་ཆ་མཚོན་ན།ཕྱི་ལོ་༡༩༨༥ལོ་མཇུག་བར་དགོན་སྡེ་གྲངས་༢༢༩ཙམ་བསྐྱར་གསོ་བྱས་ཡོད།
གསུམ། ཅང་ཙེ་མེན་དང་ཧུའུ་ཅིན་ཐའོ༌དུས་སྐབས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས།༡༩༨༩ནས་༢༠༡༢
ཅང་ཙེ་མེན་དང་ཧུའུ་ཅིན་ཐའོ་དུས་སྐབས་ཁྱོན་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུ་ལྷག་ཙམ་ནང་དོན་དངོས་ཐོག་སྲིད་དབང་ཅང་ཙེ་མེན་གྱི་ལག་ཏུ་ཡོད་པ་དང་ཧུའུ་ཅིན་ཐའོ་གཞན་དབང་ཅན་གྱི་གནས་སུ་ལུས་ཡོད།ཕྱི་ལོ་༡༩༨༩ལོ་འགོར་༸ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་མཆོག་གཞིས་ཀ་རྩེར་གློ་བུར་དུ་སྐུ་གཤེགས་པའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་ཡོད།ཕྱི་ལོ་༡༩༩༥རྒྱ་གཞུང་ནས༌ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་ཚོད༌འཛིན་བྱས་པ་དང༌རྒྱལ་མཚན་ནོར་བུ་ཁྲིར་བཀོད།ཆུང་སྲིད་བསྟན་འཛིན་དགེ་འདུན་བསྟན་འཛིན་ཡེ་ཤེས་མཆོག་གར་སོང་ཆ་མེད་གནས་སུ་གྱུར་ཡོད།དེ་ནས་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་གཞན་དུ་ཕྱིན་ཡོད།༡༩༩༦ལོ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་གཅེས་ཆོས་གཅེས་ཀྱི་སློབ་གསོ་སྤེལ་ནས་ཆོས་ཕྱོགས་ལ་དམ་བསྒྲགས་བྱེད་འགོ་བཙུགས་ཡོད།ལྷག་པར་དུ་༢༠༠༨ལོར་བོད་ས་ཡོངས་ལ་ས་བྱི་ལོའི་ཞི་རྒོལ་བྱུང་བ་དང་།༢༠༠༩ལོར་རྔ་བ་ཀིརྟི་དགོན་པའི་གྲྭ་པ་བཀྲ་བྷེ་ལགས་ཀྱིས་རང་ལུས་མེར་སྲེག་གནང་འགོ་ཚུགས་རྗེས།བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་གཙོས་པའི་ཁམས་དང་ཨ་མདོའི་ས་ཆ་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་དམ་དྲག་ཤུགས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།༢༠༡༡ལོ་ནས་བཟུང་དྲྭ་མི་ཅན་གྱི་དོ་དམ།དགོན་སྡེ་དང་གྲོང་གསེབ་བཅའ་སྡོད་ལས་བྱེད་བཏང་ནས་དགོན་པའི་ཆོས་ཕྱོགས་བྱེད་སྒོ་དང་གྲྭ་མང་གི་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་ལ་དམ་དྲག་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཡོད།
བཞི། ཞི་ཅིང་ཕིང་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས།༢༠༡༢ནས་ད༌བར།
ཕྱི་ལོ་༢༠༡༢ལོ་ནས་བཟུང་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ཀྲུའུ་ཞིའམ་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ཧྲུའི་ཅིའམ་དྲུང་ཆེའི་ལས་གནས་བཟུང་པ་ནས་ད་བར་རྒྱ་ནག་ནང་ཆོས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བའི་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེ་ཤོས་བཞི་བཏོན་ཡོད།ཕྱི་ལོ་༢༠༡༤ལོར་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་པའི་《རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་དེབ་སྔོན་པོ་》དང་།ཕྱི་ལོ་༢༠༡༨སྤེལ་བའི་《ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་སྲོལ་ཡིག》ད་དུང་༢༠༡༨ལོར་《རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆོས་དད་རང་མོས་འགན་སྲུང་སྲིད་བྱུས་དང་ལག་བསྟར་》དང་།༢༠༢༢ལོར་《དྲྭ་རྒྱའི་ཆོས་ལུགས་ཆ་འཕྲིན་ཞབས་ཞུ་དོ་དམ་བྱ་ཐབས་》བཅས་སོ།།དེས་ཞི་ཅིན་ཕིང་ནས་རྒྱ་ནག་ནང་མིའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་སམ་བསམ་བློ་གཏོང་ཕྱོགས།ད་དུང་མི་དམངས་ཀྱི་ཆོས་དད་རང་མོས་ཐོག་ཚོད་འཛིན་ནམ་དམ་བསྒྲགས་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་དོད་པོ་རེད།དེ་ལྟར་བོད་ནང་ཆོས་ལུགས་དང་དགོན་སྡེའི་དོ་དམ་སོགས་འབྲེལ་བའི་ཡིག་ཆ་ཡང་ན་སྲོལ་ཡིག་བཅུ་གྲངས་ཤིག་བཏོན་ཡོད།བྱེད་སྟངས་དེ་ནི་ཁྲིམས་ལུགས་ཁ་ལ་ཁྱེར་ནས་དགོན་སྡེའི་དབང་ཆ་ཆ་ཚང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བཟུང་ནས་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཏང་གི་སློབ་གྲྭ་ལྟ་བུར་འགྱུར་བཞིན་ཡོད།༢༠༡༨ལོའི་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པའི་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་ཆེན་གྲོས་ཚོགས་དང་པོའི་བོད་ལྗོངས་འཐུས་མི་ཚོགས་པའི་ཞིབ་བཤེར་གྲོས་མོལ་(十二届全国人大一次会议西藏代表团审议)སྐབས་སུ་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་“རྒྱལ་ཁབ་སྐྱོང་བ་ལ་ངེས་པར་དུ་མཐའ་མཚམས་སྐྱོང་དགོས་ཤིང་།མཐའ་མཚམས་སྐྱོང་བ་ལ་ཐོག་མར་བོད་ལྗོངས་བརྟན་ལྷིང་ཡོང་བ་བྱ་དགོས་”( 治国必治边、治边先稳藏)ཞེས་བོད་ཐོག་སྐད་གྲགས་ཅན་གྱི་བསམ་བློའི་འཐབ་ཇུས་ཤིག་བཏོན་ཡོད།འཐབ་ཇུས་དེ་ནི་ཡོངས་གྲགས་རེད་ཀྱང་།ཚིག་གནད་དེའི་འོག་ཏུ་ཚིག་དུམ་གཉིས་ཡོད་པ་དེ་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་ཁ་ནས་མངོན་གསལ་དུ་བརྗོད་མེད་མོད།འོན་ཀྱང་《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་》དང་།《སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གླིང་》གཞན་རྒྱ་ནག་གི་ཁྲུང་ཆིན་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་སློབ་གླིང་གིས་(重庆社会主义学院)འདོན་སྤེལ་བྱེད་བཞིན་པའི་《འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་》（《统一战线学研究》）ཟེར་བའི་དུས་དེབ་ཁག་ཏུ་མཚམས་རེར་མཐོང་རྒྱུ་འདུགདེ་ནི་“བོད་ལྗོངས་སྐྱོང་བ་ལ་ཐོག་མར་དགོན་པ་སྐྱོང་དགོས་པ་དང་།དགོན་པ་བརྟན་ལྷིང་ཡོང་བར་ཐོག་མར་གྲྭ་བཙུན་བརྟན་ལྷིང་ཡོང་བ་བྱ་དགོས་”(治藏先治寺、稳藏先稳僧)ཟེར་བ་དེ་ཡིན་ནོ།།
ད་དུང་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གིས་༧གོང་ས་མཆོག་གི་ཞལ་ནས་“བོད་ནང་སྤྲུལ་སྐུ་གཅིག་འཇུ་ཐུབ་ན་དགོན་པ་གཅིག་འཇུ་ཐུབ་པ་རེད།དགོན་པ་གཅིག་འཇུ་ཐུབ་ན་ས་གནས་གཅིག་འཇུ་ཐུབ་གི་རེད།”（控制一个活佛就等于控制了一个寺庙，控制了一个寺庙就等于控制了一片地区）ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་པས་དགོན་པ་དང་གྲྭ་བཙུན་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ནང་བརྟན་ལྷིང་མེད་པ་བཟོ་གི་འདུག་ཅེས་ངོས་འཛིན་དང་འཁྱོག་བཤད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།བྱས་ཙང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་དང་གྲྭ་བཙུན་ལ་ཧ་ཅང་གིས་སྡང་ཟུག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།དགོན་སྡེ་ཁག་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་དོ་དམ་དང་ཏང་གི་བཀའ་བཞིན་བྱེད་དགོས་པ།དགོན་སྡེའི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གཞུང་ཉམས་ཆག་དང་མི་དམངས་ཁྲོད་ཤུགས་རྐྱེན་མེད་པ་བཟོ་ཐབས་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཡིན།མི་དམངས་ཀྱི་སེམས་དེ་དགོན་སྡེ་དང་ཚོས་ལུགས་ནས་ཕར་གུང་ཁྲན་ཏང་ལ་འཁྲིད་རྩིས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས་དེས་༡༩༨༢ལོར་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཡིག་ཆ་ཨང་༡༩པར་རྡོག་རོལ་བཏང་སྟེ།རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཕྱིར་ལོག་བྱས་པ་ལྟར་ཆགས་ཡོད་པས།འདས་པའི་ལོ་བཅུའི་ནང་བོད་ནང་ཁྲིན་ཆོན་གོའི་སྐབས་ཀྱི་དྲག་གནོན་སྲིད་བྱུས་མུ་ཐུད་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་ཅིང་།ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱི་དུས་ཡུན་དང་པོའི་སྲིད་དབང་སྐབས་སུ་མིའི་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་ཐད་ཚོད་འཛིན་བྱས་པ་དང་།དུས་ཡུན་གཉིས་པའི་སྲིད་དབང་སྐབས་སུ་མིའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་（意识形态）ཐད་ཚོད་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་གཙོར་བཟུང་ཡོད།བོད་ནང་གི་གཞི་རྩའི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས་ནི་ཁྲིན་ཆོན་གོའི་སྐབས་སུ་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་མཁྲེགས་འཛིན་སྲིད་བྱུས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་།ཞི་ཅིང་ཕིན་གྱིས་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བ་ཞིག་གསར་གཏོད་བྱས་ཡོད།གཤམ་གསལ་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བའི་སྲིད་བྱུས་དེའི་ཐད་འགྲེལ་བརྗོད་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
ལྔ།ཀྲུང་གོ་ཅན་ཟེར་བའི་འབྱུང་ཁུངས།
༡༩༣༨ལོར་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་རྒྱ་ནག་སྐབས་དྲུག་པའི་ཚངས་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་དྲུག་པའི་ཐོག་དུས་རིམ་གསར་པ་གླེང་བ་ཟེར་བའི་ཆབ་སྲིད་སྙན་ཐོའི་ནང་མ་ཁེ་སི་རིང་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བ་ཞིག་བཀོད་ཡོད།ཉེ་སྔོན་པེ་ཅིང་ནས་བསྐོང་འཚོགས་བྱས་པའི་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་༢༠ཐོག་ཞི་ཅིན་ཕིང་ནས་མ་ཁེ་སི་རིང་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་བསྐྱར་བརྗོད་བྱས་ཡོད།ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བའི་བརྗོད་སྟངས་ཐེངས་ཐོག་མ་དེ་༢༠༡༢ལོར་པེ་ཅིང་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་ནང་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་འཚོགས་ནས་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བའི་མིང་དེ་བྱུང་ཡོད།
དྲུགཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་བསྒྱུར་བ།
༢༠༡༥ལོའི་རྒྱ་ནག་དབུས་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཚོགས་འདུའི་སྟེང་ཞི་ཅིན་ཕིང་ནས་ཆོས་ལུགས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ལ་འཁྲིད་དགོས་པ་དང་།ངེས་པར་དུ་རྒྱ་ནག་ཅན་ཕྱོགས་སུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས།ཞེས་བཤད་ཡོད།དེ་ནི་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་ཡོངས་གྲགས་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་པ་ཐོག་མ་དེ་ཆགས་ཡོད།དེ་ནས་༢༠༡༦ལོའི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་ཚོགས་འདུའི་སྟེང།ཞི་ཅིན་ཕིང་ནས་ཆོས་ལུགས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ལ་འཁྲིད་དགོས་པ༌དང་རང་རྒྱལ་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ནི་ལས་འགན་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད།ཅེས་བཤད་ཡོད།༢༠༡༧ལོའི་རྒྱ་ནག་ཚོགས་ཆེན་བཅུ་དགུ་པའི་སྐབས་རང་རྒྱལ་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་ཁ་ཕྱོགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་(坚持我国宗教的中国化方向)ཟེར་བ་སྙན་ཐོའི་ནང་བཀོད་ཡོད།ཉེ་སྔོན་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ས་པེ་ཅིང་ནས་བསྐོང་འཚོགས་བྱས་པའི་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཉི་ཤུ་པའི་སྙན་ཐོའི་ནང་དུ་ཡང་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་སྲིད་བྱུས་རྒྱུན་ཁྱོངས་བྱེད་དགོས་པ་བཀོད་ཡོད།བྱས་ཙང་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་དུས་ཡུན་གསུམ་པའི་སྲིད་དབང་སྐབས་སུ་ཡང་སྲིད་བྱུས་དེ་མུ་མཐུད་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
བདུན།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོའམ་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ།
དེང་སྐབས་རྒྱ་ནག་ནང་གནའ་བོའི་ཆོས་ལུགས་རུའུ་ལུགས་དང་ཏའོ་ལུགས།ནང་ཆོས།ད་དུང་ཡེ་ཤུས་ཆོས་ལུགས་དང་ཁ་ཆེ་ཆོས་ལུགས་བཅས་ཆོས་ལུགས་ཆེན་པོ་ལྔ་ཡོད་ཅིང་།ནང་ཆོས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་རྒྱ་ནག་གི་ནང་བསྟན་དང་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གཉིས་ཚུད་ཡོད།རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་བྱེད་སྐབས་ཆོས་ལུགས་སོ་སོར་དམིགས་ནས་བྱེད་ཚུལ་དང་བྱེད་ཤུགས།ཡང་ན་སྲིད་བྱུས་དང་ལྟ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་རེ་འཛིན་གྱི་ཡོད།དེའི་ནང་ནས་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་བྱུས་ནི་དེ་བས་དམིགས་གསལ་ཅན་ཞིག་ཡོད།༢༠༡༧ལོར་ཝུའུ་དབྱིན་ཅི་(吴英杰)ཡིས་བོད་ལྗོངས་ཆོས་ལུགས་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་དགོས་པ་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད།དེ་ནི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བ་ཡོངས་གྲགས་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་པ་ཐོག་མ་དེ་ཆགས་ཡོད།༢༠༢༠ཟླ་༨ཚེས་༢༨ནས་༢༩ཉིན་བར།རྒྱ་ནག་པེ་ཅིན་གྲོང་ཁྱེར་ནང་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བདུན་པའི་ཐོག་ཞི་ཅིན་ཕིང་ནས་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྒྲུབ་ཐབས་ཀྱི་ངེས་པར་བྱེད་དགོས་པའི་དོན་ཚན་བཅུ་ཞིག་བཏོན་ཡོད།དེའི་ནང་ངེས་པར་དགོས་པའི་དོན་ཚན་བདུན་པ་ནི་བོད༌ཀྱི༌ནང༌བསྟན་སྤྱི་ཚོགས༌རིང༌ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང༌མཐུན་དགོས།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བྱེད་དགོས།ཞེས་ནན་བརྗོད་བྱས་པ་དང་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་འཆར་གཞིའི་ནང་བཀོད་ཡོད།
༢༠༢༢ལོར་བོད་ལྗོངས་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་ཚོགས་ཆེན་སྟེང་ཝང་ཅུན་ཀྲང་ནས་ཡང་བསྐྱར་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་དགོས་པ་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད།བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བའི་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་སྲིད་བྱུས་དེ་གང་འདྲ་ཞིག་རེད་ཅེས་དྲི་བ་བཀོད་ཚེ།རྒྱ་ནག་གི་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་ཀྱང་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་ཁག་པོ་ཞིག་རེད།མདོར་ན་དེང་སྐབས་བོད་ནང་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས་ནི་དམར་ཤོག་དྲུང་ཆེ་ཁྲིན་ཆོན་གོ་ཡི་སྐབས་སུ་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་སྲིད་བྱུས་རྒྱུན་འཁྱོངས་ནས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་ཞིག་རེད།འོན་ཀྱང་ཞི་ཅིན་ཕིང་ནས་མཁྲེགས་བཟུང་ཅན་གྱི་རྒྱ་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཅན་ཞིག་རེད།ཁོས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་རླབས་ཆེན་བསྐྱར་དར་（实现中华民族伟大复兴）དང་།ད་དུང་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཐུན་མོང་གི་འདུ་ཤེས་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་བ་（铸牢中华民族共同体意识）ཟེར་བའི་མིང་འོག་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ཐོག་འཛིན་པའི་མི་རིགས་མཚུངས་བསྒྱུར་གྱི་སྲིད་བྱུས་དེའི་མེ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་དང།ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཐུན་མོང་གི་འདུ་ཤེས་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་བ།ད་དུང་རྒྱ་ནག་གི་སྤྱི་སྐད་ཁྱབ་སྤེལ་（推广国家通用语言）ཟེར་བའི་མི་རིགས་མཚུངས་སྒྱུར་གྱི་སྲིད་བྱུས་དེ་གསུམ་མཉམ་རུབ་ངང་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ།དེ་གསུམ་ནི་ཁ་འབྲལ་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་སྲིད་བྱུས་ནི་བོད་མི་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཟེར་བའི་རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་ལྡན་པའི་རྒྱ་ནག་གི་གྲུབ་ཆ་ཞིག་ཡིན་པ་ངོས་ལེན་བྱེད་དགོས་པའི་མི་རིགས་རྩ་གཏོར་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་རེད།རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བའི་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་སྲིད་བྱུས་དེའི་ལག་བསྟར་བྱེད་སྟངས་ཁག་ཅིག་འགྲེལ་བརྗོད་ཞུ་རྒྱུ།
༡ བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་འཁྱོག་བཤད་བྱས་པ།
རྒྱ་ནག་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བདུན་པའི་ཐོག་ཞི་ཅིན་ཕིང་ནས་བོད་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་མི་རིགས་གཞན་བར་འགྲོ་འོང་དང་བརྗེ་རེས།གཅིག་ཏུ་འདྲེས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དོན་ངོ་མ་སྔོག་པ་དང་ལེགས་བསྒྲིགས།དྲིལ་བསྒྲགས་བྱས་ནས།མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཚོས་མི་རིགས་ཀྱི་མཆེད་ཕྱོགས་དང་མ་འོངས་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་དང།ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ནི་བདེ་སྡུག་གཅིག་མཐུན་ཡིན་པ།མི་རིགས་ཕན་ཚུན་འགྲོ་འོང་དང་བརྗེ་རེས།གཅིག་ཏུ་འདྲེས་པའི་ངོས་འཛིན་གཏིང་ཟབ་དགོས་པ།བོད༌བརྒྱུད་ནང༌བསྟན་སྤྱི་ཚོགས༌རིང༌ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང༌མཐུན་དགོས།བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བྱེད་དགོས།ཞེས་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད།དེར་བརྟེན་རྒྱ་ནག་ནང་བོད་ཀྱི་གནའ་རྫས་རིག་པ་ནས་བཟུང་གནའ་རྫས་སྔོག་འདོན་དང་དཔྱད་པ་མ་བྱས་གོང་ནས་བོད་དེ་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་འདོན་དགོས།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་སྐོར་འཁྱོག་བརྗོད་དང་ལོ་རྒྱུས་རྫུན་མ་བཟོ་བའི་ལས་གཞི་ཆེན་པོ་ཞིག་སྤེལ་དང་སྤེལ་བཞིན་པ་རེད།དེའི་ཁྲོད་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་ལོ་རྒྱུས་འཁྱོག་བཤད་བྱས་པ་ལ་རྒྱ་གཞུང་གིས་བཤད་པར།བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ནི་ད་ལྟ་ཙམ་མིན་པར་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་མི་ཉག་དུས་སུ་བྱུང་བ་དང་།སོག་པོ་ཡོན་གྱི་དུས་སུ་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་འགོ་བཙུགས་པ།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ནི་རྒྱ་ནག་དང་བལ་ཡུལ།བྷང་ལ་དེཤ་སོགས་ཡིན་པ་ལས་རྒྱ་གར་མིན་པ།བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ནི་ནང་བསྟན་ཙམ་ཡིན་པ་ལས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཆ་ཤས་ཚང་མེད་པ་དང་།བསྟན་པ་ཕྱི་དར་རྗེས་སུ་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཅན་དུ་འགྱུར་ཡོད་པ།ད་ལྟའི་སྐབས་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་སྲིད་བྱུས་བཟང་པོའི་འོག་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ནི་བསྟན་པ་ཡང་དར་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད་པ་འཁྱོག་བརྗོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
འོ་ན་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་ན་ག་རེ་བྱས་ནས་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་དགོས་སམ།རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དྲི་བ་དེར་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་སོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་ལྷག་ཡོད་ཕྱིར།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་སྲིད་བྱུས་དང་མཐུན་པའི་ལེགས་པའི་ཕྱོགས་ལ་བསྒྱུར་དགོས་ཞེས་འཁྱོག་བརྗོད་བྱེད་བཞིན་འདུགརྒྱ་ནག་གཞུང་ངོས་ནས་བཤད་ན།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་སྲིད་བྱུས་ནི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས་ཙམ་མིན་པར་ཐབས་བྱུས་སྲིད་བྱུས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན།ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་བོད་དང་རྒྱ་གར་བར་རིག་གཞུང་ཐད་འབྲེལ་བ་ཤུགས་ཆེན་ཡོད།བོད་མི་ཚོས་རྒྱ་གར་ལ་འཕགས་པའི་ཡུལ།སངས་རྒྱས་ཆོས་དར་ས་ཞེས་ལྟ་སྟངས་ཧ་ཅང་གི་ལེགས་པོ་ཡོད།༸གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་ཞལ་ནས་ཀྱང་།བོད་པ་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་སློབ་ཕྲུག་དང་དཔལ་ནཱ་ལེན་དྲའི་རྒྱ་གར་གྱི་གནའ་བོའི་རིག་གཞུང་བརྒྱུད་འཛིན་བྱས་ཡོད་ཅེས་ལན་མང་བཀའ་སློབ་གནང་ཡོད།བཀའ་སློབ་དང་བོད་མིའི་ལྟ་ཚུལ་དེས་རྒྱ་ནག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཕོགས་པ་དང་སུན་སྣང་སྤྲད་ཡོད།རྒྱ་གཞུང་ངོས་ནས་བཤད་ན་དེས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཐུན་མོང་གི་འདུ་ཤེས་བསྐྲུན་པ་ཟེར་བའི་བོད་མི་རྣམས་རྒྱ་མིར་བཟོ་བའི་མི་རིགས་མཚུངས་བསྒྱུར་སྲིད་བྱུས་ལ་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་ཡི་ཡོད་པ་མཐོང་ནས།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་འབྱུང་ཁུངས་འཁྱོག་བརྗོད་དང།བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་རྒྱ་ནག་ཡིན་པ་རྫུན་བཟོ་བྱས་ནས་བོད་མི་ཚོས་རྒྱ་ནག་ལ་དགའ་ཞེན་ཡོངས་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
༢ གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་གྱིས་ཆོས་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་མིང་ཐོག་ནས་ཆོས་དད་རང་མོས་དམ་བསྒྲགས།
༢༠༢༡ལོའི་ནང་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་གྱིས་ཆོས་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཚད་གཞིའི་ཚོད་ལྟ་》ཟེར་བའི་སྒྲིག་གཞི་དེས་བོད་མི་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་མི་སྒེར་ཙམ་མིན་པར་ནང་མི་ཚང་མས་ཆོས་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་བཙན་བཀའ་བཏང་ཡོད།བྱེད་ཐབས་དེ་ནི་ཁྲིན་ཆོན་གོའི་དུས་སུ་གཞུང་ཞབས་པས་ཆོས་ལ་དད་མོས་བྱས་མི་ཆོག་ཟེར་བའི་བྱེད་ཐབས་དང་གཅིག་མཚུངས་ཤིག་རེད།ད་ལྟའི་སྐབས་བོད་ནང་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་མི་གྲངས་ཁྲི་༤༣ཙམ་ཡོད།གྲངས་ཐོ་དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཞིང་ཆེན་ཆེ་གྲས་གཞན་གྱི་ལྡབ་གྲངས་གསུམ་ཙམ་ཡིན།ད་དུང་གཞུང་ཞབས་པ་ཁྲི་༢༠ལྷག་ཡོད།དེས་བོད་
མི་བཅུ་ལས་ཉུང་བའི་ནང་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་གཅིག་ཡོད་པ་དང་ཕལ་ཆེར་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ནང་གཞུང་ཞབས་པའམ་ཡང་ན་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་གཅིག་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་རེད།དེའི་ཕྱིར་བྱེད་ཐབས་དེས་ཐ་ན་བོད་མི་དཀྱུས་མའི་ནང་དུ་ཡང་ཆོས་དད་རང་མོས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ།ལྷག་པར་དུ་བོད་ཀྱི་བྱིས་པ་ཚོར་ཁྱིམ་ཚང་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་དང་སྲོལ་རྒྱུན་གོམས་སྲོལ་གྱི་ཞག་རྩི་ཙམ་ཡང་མེད་པ་གཏོང་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།བྱེད་ཐབས་དེ་དང་བོད་ནང་༢༠༡༦ལོ་ནས་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་སྔོན་འགྲོའི་སློབ་གྲྭ་དང་དེང་སྐབས་ཀྱི་བཅའ་སྡོད་སློབ་གྲྭ་ཟེར་བའི་བོད་ཀྱི་བྱིས་པ་ཚོ་རྒྱ་མིར་བསྒྱུར་བའི་སྲིད་བྱུས་མཉམ་རུབ་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་བྱིས་པ་ཚོ་བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་གཞུང་དབར་བར་ཐག་རིང་པོ་དང་རྒྱ་ནག་གི་རིག་གཞུང་ཁོ་ན་སློབ་སྦྱོང་སྤྲད་ནས་རྒྱ་བསྒྱུར་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་མེ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།ད་དུང་ཆོས་དང་གོམས་སྲོལ་དབྱེ་དགོས་ཟེར་བའི་མིང་འོག་བོད་པའི་ཁྱིམ་ཚང་གི་གོམས་སྲོལ་རྩ་མེད་བཟོས་ཡོད།
༣ བོད་ཀྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་བདག་དབང་རྒྱ་གཞུང་ལ་ཡོད་པ་འཁྱོག་བརྗོད།
འདས་པའི་ལོ་ཤས་ནང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད༌ནང༌རང་བཞིན་གསུམ་དང་ཞྭ་མོ་ལྔ་ཞེས༌པའི་མིང་འོག༌ཏུ།༸གོང་ས་མཆོག་ལ་མཚན་སྨད་ཞུ་བའི་ལས་འགུལ་ཤུགས་ཆེན་སྤེལ་ཡོད།ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཟེར་བའི་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་སྲིད་བྱུས།དེའི་ནང་ལྷག་པར་དུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་མེད་པ་བཟོ་དགོས་ཟེར་བ་ཞིག་གསལ་པོ་བཏོན་ཡོད།དེ་ནི་༸གོང་ས་མཆོག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་དང་བོད་མི་ཚོས་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་དད་པ་མེད་པ་བཟོ་བ་ཞིག་རེད།དེ་མཚུངས་༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཐད་ཐེ་ཇུས་བྱེད་པ་དེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་བོད་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་བྱུས་ནང་གི་ལས་དོན་གལ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་རེད།…
ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་སྔར་རྒྱ་གར་ནག་གི་རྩོད་རྙོག་བྱུང་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བགྱིས་ཏེ།བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་སུ་ཤར་ནུབ་བར་གསུམ་བྱས་པའི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ས་ཐིག་ལ་རྩོད་གཞི་བྱུང་ཚུལ་དང་ས་མཚམས་དང་འབྲེལ་ནས་དམག་འཁྲུག་བྱུང་ཚུལ་སྐོར་གླེང་ཡོད།
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། ས་མཚམས།ས་ཐིགརྩོད་གཞི།བོད།
༄༅།།འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐམ་སའི་ས་མཚམས་རིང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་ཁེ་ན་ཌ་དང་ཨ་རི་ཡིན་ཞིང་།སྤྱིའི་རིང་ཚད་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༨༨༩༣ཡོད་པ་དང་།ཨང་གཉིས་པ་ནི་ཨུ་རུ་སུ་དང་ཧ་སག་སི་ཐན་གཉིས་ཡིན་ལ།སྤྱིའི་རིང་ཚད་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༦༨༤༦ཡོད།འོན་ཀྱང་བོད་དང་རྒྱ་གར་བར་གྱི་ས་མཚམས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༣༣༨༠ཡོད་ཅིང་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་སྐམ་སའི་ས་མཚམས་རིང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཨང་དགུ་པ་ཆགས་ཡོད།ད་ལྟ་བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་སུ་ཤར་དང་།ནུབ།བར་གསུམ་དུ་བྱས་ནས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ས་ཐིག་ལ་རྩོད་གཞི་ལྷག་བསྡད་ཡོད།གཤམ་དུ་རྩོད་གཞི་ཅན་གྱི་ས་ཐིག་ཁག་གསུམ་ཡོད་པ་དེའི་བྱུང་ཚུལ་དང་།རྒྱ་དཀར་ནག་བར་༡༩༦༢ལོར་བྱུང་བའི་དམག་འཁྲུག་གཙོ་བྱས་པའི་མཐའ་མཚམས་རྩོད་གཞིའི་སྐོར་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
གཅིག༡༩༦༢ལོའི་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་དམག་འཁྲུག་དེའི་འབྱུང་རྐྱེན།
ཐོག་མར་ང་ཚོས་ཤར་ནུབ་བར་གསུམ་གྱི་ས་ཐིག་དེ་དག་ཇི་ལྟར་ཡོང་བ་ཡིན་མིན་ཤེས་དགོས།ནུབ་ཐིག་ནི་༡༨༦༥ལོར་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་གཞུང་གི་ཐིག་ལེན་རིས་འབྲི་（测绘）བྱེད་མཁན་ཝེ་ལན་གཡོ་ཧན་ཤུན་ཟེར་བའི་མི་ཞིག་གིས་སྲིད་གཞུང་གི་དགོངས་དོན་ལྟར།ཨུ་རུ་སུ་ཡིས་ཨེ་ཤི་ཡ་དབུས་མའི་ས་ཁུལ་ལ་སྟོབས་ཤུགས་སྤེལ་པ་འགོག་ཆེད།ཁ་ལ་ཁུ་ནུ་རི་བོའི་མཚམས་ནས་བོད་དང་རྒྱ་གར་གྱི་མཐའ་མཚམས་དེ་བྱང་དུ་ཁུ་ནུ་རི་རྒྱུད་དུ་བསྣུར་ཏེ་འཐེན་པའི་ས་ཐིག་ཅིག་རེད།འདིར་“གཡོ་ཧན་ཤུན་ས་ཐིག་”ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།[1]དེ་ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གཉིས་པ་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོའི་སྐབས་ཡིན་ཞིང་།སྐབས་དེར་བོད་གཞུང་གིས་གཡོ་ཧན་ཤུན་གྱིས་ག་རེ་བྱས་ཡོད་པ་གཏན་ནས་ཤེས་ཀྱི་མེད་ལ་རྒོལ་གཏམ་གཏོང་རྒྱུ་ནི་དེ་ལས་ཀྱང་སྨོས་ཅི་དགོས།ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ས་ཁུལ་དེ་དག་ནི་བོད་ཀྱི་ཡིན་ཞིང་།དེ་ནི་རྩོད་པ་མི་དགོས་པའི་དོན་དངོས་ཤིག་ཡིན།འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཕྱོགས་ནས་ས་ཐིག་དེའི་ཐོག་ལ་ཚོར་བ་ཅི་ཡང་མེད་པས།ཁ་མ་གྲགས་པར་ཁོག་ནས་ཁས་ལེན་བྱས་པར་བརྩིས་ཏེ་ཀཤྨཱིར་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ལ་སྦྱར་བ་རེད།ཤར་རྒྱུད་དང་བར་རྒྱུད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ས་ཐིག་དེ་ནི་༡༩༡༤ལོར་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་སྲིད་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཧེན་རི་མག་མ་ཧན་གྱིས་ས་དབྱིབས་འཕེལ་ཕྱོགས་ལ་གཞིགས་ནས་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་ས་མཚམས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་།དེར་“མག་མ་ཧན་ས་ཐིག་”ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།དེ་ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོའི་སྐབས་ཡིན།ས་མཚམས་རྩོད་གཞི་ས་ཁུལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་ཤར་ཐིག་ས་ཁུལ་ཧ་ལམ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་༩ལྷག་དང་།ནུབ་ཐིག་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་༣༠༠༠༠ཙམ་ཡོད་པ་རེད།ཕྱིས་སུ་༡༩༤༧ལོར་རྒྱ་གར་རང་བཙན་ཐོབ་པ་དང་ཨིན་ཇིའི་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་དབང་གི་ཤུལ་བཞག་རྣམས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ནས།ཁྱོན་བསྡོམས་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་༡༢༠༠༠༠ཡི་ས་ཆ་བདག་བཟུང་བྱས།དེ་ནི་ཐའེ་ཝན་གྱི་ལྡབ་གསུམ་དང་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ཆགས་ཡོད།[2]དུས་མཚུངས་སུ་ད་ལྟའི་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་ལ་རྩོད་གཞིའི་ས་བོན་བཞག་པ་རེད།
རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱིས་༡༩༤༠ལོ་མཇུག་ཏུ་སྲིད་དབང་གསར་འཛུགས་བྱས་རྗེས་ཐོག་མའི་དུས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཧ་ཅང་མཛའ་མཐུན་བྱུང་ཡོད།སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་དབུ་བཞུགས་བློན་ཆེན་དང་པོ་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་དར་ཆ་མཐོན་པོ་བསྒྲེངས་ཡོད་མོད།འོན་ཀྱང་ཁོང་གི་བསམ་བློ་མང་པོ་ཞིག་ལ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཚོན་མདངས་ཡོད་ལ།ཁོང་གིས་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློས་མིའི་རིགས་ལ་གནོད་འཚེ་བཟོ་མི་སྲིད་སྙམ་པ་དང་།ཁོང་གི་མཐོང་སྣང་དུ་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་དམངས་གཙོ་རྒྱལ་ཁབ་དང་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་བཅས་དཔུང་ཁག་ཆེན་པོ་འདི་གཉིས་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་ཡོད་པ་དེ་ནི་དོན་དངོས་ཐོག་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་མ་རེད་བསམ་བསྡད་ཡོད།དེར་བརྟེན་ཁོང་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་“མནའ་འབྲེལ་མི་བྱེད་པའི་ལས་འགུལ་”ཞིག་སྤེལ་ཞིང་།ཁོང་ནི་ལས་འགུལ་དེའི་འགོ་ཁྲིད་པ་རེད།[3]༡༩༤༩ལོར་རྒྱ་ནག་སྲིད་དབང་བཙུགས་རྗེས་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་འགོ་ཁྲིད་པའི་རྒྱ་གར་གཞུང་ནི་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ཁས་ལེན་བྱེད་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་དང་པོའི་གྲས་རེད།བྱང་ཁོ་རི་ཡའི་དམག་འཁྲུག་མཇུག་བསྒྲིལ་བ་དང་།འཛམ་གླིང་དང་རྒྱ་ནག་གི་བར་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་འགལ་ཟླ་ལྷག་ཡོད་མོད།འོན་ཀྱང་སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཀྲོའུ་ཨེན་ལའེ་དང་མཉམ་དུ་“ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་ཀྱི་རྩ་དོན་ལྔ་”ཞེས་པ་བཏོན་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་གར་སྟེགས་ཐོག་རྒྱ་ནག་ལ་བར་གསེང་ཞིག་སྤྲད་ཅིང་།བཙུགས་མ་ཐག་པའི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཁེ་ཕན་ཆེན་པོ་གནང་བ་རེད།ད་དུང་ཧང་སང་དགོས་པ་ཞིག་ལ།༡༩༥༠ལོར་ཨ་རི་ཡིས་རྒྱ་གར་གཞུང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ལས་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ལས་འཛིན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཀྱང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད།[4]དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་༡༩༥༤ལོར་ནེཧ་རཱུ་གདན་འདྲེན་བྱས་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་འཚམས་འདྲིར་ཕེབས་པ་རེད།སྐབས་དེར་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་ཆེད་མངགས་པེ་ཅིན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གྲོང་མི་ས་ཡ་གཅིག་ལྷག་ཙམ་སྲང་ལ་བསྐྱོད་ནས་ཁོང་ལ་དགའ་བསུ་ཞུ་བའི་བཀོད་སྒྲིག་གནང་།འདིས་ཀྱང་ནེ་རའོ་ལ་སེམས་འགུལ་ཆེན་པོ་ཐེབས་པ་རེད།
༡༩༥༠ལོའི་ཟླ་༡༠པར་རྒྱ་ནག་གི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་ཆབ་མདོ་བཙན་བཟུང་བྱས་པར་བརྟེན།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་དང་གྲོས་ཚོགས་ནང་“བོད་ཀྱི་གནད་དོན་”ཞེས་པར་དམིགས་ནས་རྩོད་གླེང་དྲག་པོ་བྱས།ལ་ལས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་ཡང་བསྐྱར་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་དང་།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ལ་བཟོ་བཅོས་རྒྱག་དགོས་པ་མ་ཟད།ཐ་ན་དྲག་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པར་ཐེ་ཇུས་བྱ་རྒྱུའི་གྲོས་བསྡུར་ཡང་བྱེད་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་རེད།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་ནང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་“བོད་ཀྱི་གནད་དོན་”ཐད་ཞི་འཇམ་གྱི་ལྟ་བ་བཟུང་བ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་མི་སྣ་གཙོ་བོ་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་འཛིན་སྐབས་དང་པོ་རཱ་ཇེནྡྲ་པྲ་སཱད་（Rajendra Prasad）དང་ནང་སྲིད་བློན་ཆེན་སར་དཱར་བལླ་བྷ་བྷཱཨཱི་པ་ཊེལ་བཅས་（SardarVallabhaihai Patel）ཡིན་ཞིང་།ཁོ་ཚོས་བོད་འདི་ཉིད་རྒྱ་གར་ནག་བར་གྱི་“བར་ཆོད་རྒྱལ་ཁབ་”ཅིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུའི་འདོད་ཚུལ་འཛིན་གྱི་ཡོད་ལ།ཕ་ཐེར་གྱིས་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ཡང་བསྐྱར་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་ཏེ།རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དུ་སྤེལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་“དྲང་བདེན་མིན་པ་”རེད་ཅེས་མངོན་གསལ་དུ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་པ་མ་ཟད།༡༩༥༠ལོའི་ཟླ་༡༡ཚེས་༧ཉིན་ཕ་ཐེར་གྱིས་ནེཧ་རཱུ་ལ་འཕྲིན་ཡིག་བཏང་སྟེ་རྒྱ་ནག་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་“མངོན་མེད་དགྲ་བོ་”རེད་ཅེས་ཐ་ཚིག་བསྒྲགས།[5]
འཕྲིན་ཡིག་ནང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་བཟུང་བྱེད་པ་ནི་སྐྱོ་གར་ཞིག་ཡིན་ཞིང་།བོད་མེད་པར་གྱུར་ན་རྒྱ་ནག་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ་རྒྱ་གར་གྱི་སྒོ་འགྲམ་དུ་སླེབས་རྒྱུ་རེད།རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དུ་ཁ་དན་ཚིག་ལ་མི་གནས་པའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་འོག་ཏུ།རྒྱ་ནག་ལ་ད་དུང་སོམ་ཉི་བྱས་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་དཀའ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ན་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་རེད།གང་ལགས་ཤེ་ན།ད་ནས་བཟུང་རྒྱ་གར་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་དང་བྱང་ཤར་ཕྱོགས་ནས་ས་མཚམས་ཀྱི་རྩོད་གཞི་དང་ཧམ་སེམས་འཆང་མཁན།མཛའ་མཐུན་མིན་པའི་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་ཞེས་པར་གདོང་གཏོད་དགོས།དགྲ་བོའི་དམིགས་ཡུལ་དང་ཧམ་སེམས་བཅས་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་བདེ་འཇགས་དང་རྒྱབ་འགལ་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་ཉག་གཅིག་ཡིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད་”ཅེས་གསུངས།[6]
སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྲོས་ཚོགས་ནང་ཚོགས་མི་ཁག་ཅིག་གིས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་བོད་དུ་དཔུང་སྐྱོད་བྱས་པར་ཡོངས་བསྒྲགས་ངང་ནས་རྒོལ་གཏམ་བཏང་།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་“བོད་ཀྱི་རང་དབང་”ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུ་ཡིས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ནས་བྱང་རྒྱུད་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་འགོག་སྲུང་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུའི་སྐུལ་ལྕག་ཀྱང་བྱས།ད་དུང་སྲིད་གཞུང་གིས་མིག་སྔར་རྒྱ་ནག་ལ་དོན་དངོས་དང་མི་མཐུན་པའི་“མགོ་འདོགས་”སྲིད་ཇུས་ལག་ལེན་བྱས་པར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་དགོས་པའི་བླང་བྱ་བཏོན་པ་རེད།འོན་ཀྱང་སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་གྲོས་ཚོགས་ནང་སྤྱོད་ཚུལ་དེ་འཛིན་མཁན་དཔོན་རིགས་རྣམས་ནི་ནེཧ་རཱུ་ཡི་ལངས་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཡོད་ཚད་མནན་སོང་བ་འདྲ།༡༩༥༧ལོར་རྒྱ་གར་གྱིས་གློ་བུར་དུ་རྒྱ་ནག་གིས་ཨ་ཁེ་སའེ་ཆིན་（阿克赛钦）དུ་བོད་དང་ཤིན་ཅང་འབྲེལ་མཐུད་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ལམ་ཨང་༢༡༩ཞེས་པ་གསར་བཟོ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་།དེ་ནས་བཟུང་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་འབྲེལ་བར་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་ཐེབས་པའི་འགོ་བརྩམས།སྐབས་དེར་རྒྱ་དཀར་ནག་ཕྱོགས་གཉིས་པོས་གྲོས་མོལ་ཡང་ཡང་བྱས་ཀྱང་མཇུག་འབྲས་མ་ཐོན།༡༩༥༩ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་“རང་དབང་སྒེར་ལངས་ལས་འགུལ་”བྱུང་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དེ་བས་ཀྱང་སྡུག་ཏུ་སོང་།
དེ་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་ཕེབས་ཏེ་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་ངོས་ལེན་བྱས་རྗེས།མའོ་ཙེ་ཏུང་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་ལ་ཁོང་ཁྲོ་ཚད་མེད་ལངས་པ་མ་ཟད།མའོ་ཡིས་ད་དུང་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་ནེཧ་རཱུ་ཡོད་སྲིད་པ་རེད་བསམ་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དང་རྒྱ་གར་ས་མཚམས་ཀྱི་ཤར་ནུབ་དུམ་བུ་གཉིས་སུ་དམག་དཔུང་བཀོད་སྒྲིག་བྱས།གནས་ཚུལ་དེའི་འོག་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཀྱང་དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་དམག་ཕྱོགས་ཀྱི་“མདུན་སྐྱོད་པ་”ཟེར་བ་དེས་རྒྱ་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་དམག་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་སོ་ལྟ་ཁང་བསྐྲུན་རྒྱུར་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་ཐབས་མེད་བྱུང་།རྒྱ་ནག་གི་ཕྱོགས་ནས་ཀྱང་དེ་དང་འདྲ་བར་རྒྱ་གར་དམག་དཔུང་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་སོ་ལྟ་ཁང་བཙུགས།དེ་ལྟར་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱིས་སྣོལ་འདྲེས་བྱས་ནས་སོ་ལྟ་ཁང་གང་མང་བཙུགས་པ་རེད།མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་བསྟུད་མར་ཉིན་མཚན་བཅུ་ལ་བསམ་བློ་བཏང་ཡང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་བོད་ཀྱི་ས་བབ་མཐོ་བའི་ས་ཆ་དེར་དེ་འདྲའི་དགའ་པོ་བྱེད་དགོས་དོན་ཅི་ཡིན་མ་ཤེས་པ་མ་ཟད།ད་དུང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དང་ལེན་གནང་བ་དང་།རྒྱ་གར་མི་དམངས་ཀྱིས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་མིར་དྲག་གནོན་བྱེད་པར་ངོ་རྒོལ་ཡང་བྱས།འདི་དག་ཚང་མར་བལྟས་ཡོང་དུས་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ནས་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་ཁྱུར་མིད་གཏོང་འཆར་ཡིན་སྲིད་ཅེས་བསམ་པ་རེད།[7]ཡིན་ནའང་༡༩༥༨ལོ་ནས་༡༩༦༠ལོའི་བར་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་མུ་གེ་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས་ཐད་ཀར་མི་ཡ་ས་༡༥ལྷག་ལྟོགས་ཤི་ཐེབས།དེ་ནི་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་“མཆོང་སྐྱོད་ཆེན་པོ་”དང་“མི་དམངས་ཀུང་ཧྲེའམ་（公社）”ཞེས་པའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་ནས་གྲོང་གསེབ་ནས་ངར་ལྕགས་བཙོ་སྦྱངས་བྱས་ཤིང་།ཨིན་ཇི་བཞག་ནས་ཨ་རིར་བདའ་འདེད་ཅེས་གཡོན་ཐལ་གྱི་ནོར་འཁྲུལ་སྲིད་ཇུས་ལས་བྱུང་བའི་མཇུག་འབྲས་རེད།སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་ལ་རྒྱ་གར་དང་དམག་འཐབ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་མེད།༡༩༦༢ལོར་གནས་ཚུལ་ཅུང་ལེགས་སུ་སོང་རྗེས།མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་དེ་མ་ཐག་དམག་དོན་བྱ་སྤྱོད་ཀྱིས་རྒྱ་གར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུའི་བཀའ་བཏང་།དོན་དངོས་ཐོག་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་བོད་ལ་འཛིན་པའི་བསམ་ཚུལ་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་བསམ་པ་བཞིན་མིན་ཞིང་།མའོ་ཡི་བསམ་ཕྱོགས་དེ་༡༩༥༠ལོར་བྱང་ཀོ་རེ་ཡར་དམག་དྲངས་ནས་ཨ་རི་དང་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ་པོ་ཡོད་ལ།མའོ་ལ་དུས་རྟག་ཏུ་མཐའ་འཁོར་དུ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་ཚོར་སྣང་ཡོང་གི་ཡོད་པས།ཁོས་བཀའ་བཏང་ནས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་བོད་རྒྱ་ས་མཚམས་ཀྱི་ནུབ་ཐིག་ས་ཁུལ་ནས་རྒྱ་གར་ལ་དཔུང་འཇུག་བྱས།
རྒྱ་ནག་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་ལོ་བརྒྱད་རིང་འཇར་པན་གྱི་བཙན་འཛུལ་ལ་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དང་།ལོ་བཞིའི་རིང་རྒྱ་ནག་ནང་འཁྲུག་(内战)བརྒྱབ་པས་དངོས་འཐབ་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་རེད།མ་ཟད་སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གི་དམག་དཔུང་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པའི་དབང་གིས་ངར་ཤུགས་ཀྱང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད།འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་སོགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་པ་（社会活动家，Social activist）ཞིག་རེད།རྒྱ་ནག་གི་མའོ་དང་ཀྲོའུ་སྣང་བཞིན་ནི་དམག་དོན་པ་མ་རེད།（军事家military strategist）ནེཧ་རཱུ་ནི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་ཐིག་ཡོད་པའི་（道德底线，Ethical bottom line）མི་སྣ་ཡིན་ཞིང་།ཁོང་ཚོས་ཁྲོམ་སྐོར་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་བརྒྱུད་ནས་རྒྱ་གར་རང་བཙན་བླངས་པ་ཡིན་པས།རྒྱ་ནག་ལའང་ཨིན་ཇིར་སྤྱད་པའི་བྱེད་ཐབས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ནས།ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དུ་རྙོག་གྲ་བཟོ་བ་དང་།ཕྱོགས་གཞན་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་ཁོ་ཚོར་དངོས་གནས་མེ་མདའ་ལག་ལེན་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད་བསམ་ཡོད་པ་རེད།དེར་བརྟེན་མཐར་དམག་འཐབ་ཐེངས་དང་པོར་ཉིན་བཞི་ཙམ་ལས་མ་འགོར་བར་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་དཔུང་ཕམ་པ་རེད།སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གིས་གྲོས་མོལ་བྱ་རྒྱུའི་འདོད་ཚུལ་བཏོན་ན་ཡང་རྒྱ་གར་གྱིས་ངོ་ཚ་དེ་དང་ལེན་བྱེད་འདོད་མེད་པར་གྲོས་མོལ་བྱ་རྒྱུ་ཁས་ལེན་མ་བྱས།དམག་ཐེངས་གཉིས་པ་བརྒྱབ་རྗེས།རྒྱ་ནག་གིས་ཐེངས་དེར་ཤར་ཐིག་དང་ནུབ་ཐིག་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་ཚུར་རྒོལ་བྱས་ཤིང་།ཉིན་བཞིའི་ནང་དུ་འཐབ་འཛིང་མཇུག་སྒྲིལ་བྱུང་ཞིང་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་དཔུང་ཡང་བསྐྱར་དམག་འཁྲུག་ལས་ཕམ་པ་རེད།
སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་སྔ་མོ་ནས་རང་ཉིད་མནའ་འབྲེལ་དུ་མི་ཞུགས་པའི་ཆབ་སྲིད་ལངས་ཕྱོགས་དེ་ནམ་མཁའི་མཐའ་ལ་གཡུགས་ནས་ལམ་སང་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ལྗེ་ཁི་ཁེན་ཉེ་ཌི་(杰克·肯尼迪,Jack Kennedy)ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱ་རྒྱུའི་རེ་བ་བཏོན།དེ་ཡང་ཨ་རི་ཡིས་དམག་འཐབ་གནམ་གྲུ་བཅུ་གཉིས་དང་རུ་འབྲིང་གཉིས་ཀྱི་འཕུར་མདའ་འབྲིང་བ་དང་།སྔོན་ཐོན་གྱི་རཱག་བརྡ་དང་འཕྲིན་སྐྱེལ་སྒྲིག་ཆས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་ན།རྒྱ་གར་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་གལ་ཆེན་ཁག་དང་།གནམ་གྲུ་འབབ་ཐང་སོགས་ལ་འབར་མདེལ་གཡུགས་ནས་རྒྱ་ནག་དམག་དཔུང་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་མཁོ་འདོན་བྱེད་མཚམས་འཇོག་ཐུབ་ཅེས་རེ་བ་བཏོན།༡༩༦༢ལོའི་ཟླ་༡༡ཚེས་༡༩ཉིན་ཁེན་ཉི་ཏི་ཡིས་ལས་རོགས་རྒྱལ་དོན་བློན་ཆེན་ཧ་རི་མན་（威廉·埃夫里尔·哈里曼，WilliamAverell Harriman）གྱིས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་མཐོ་རིམ་དམག་དོན་འཐུས་མི་ཚོགས་པ་ཞིག་རྒྱ་གར་དུ་མངགས་གཏོང་བྱ་རྒྱུའི་ཐག་བཅད་པ་དང་།དུས་མཚུངས་སུ་C-130 སྐྱེལ་འདྲེན་གནམ་གྲུ་འབྲིང་གྲས་ཤིག་མངགས་གཏོང་བྱས་ནས་རྒྱ་གར་ལ་དཔུང་རོགས་བྱས།[8]ཟླ༡༡ཚེས༢༡ཉིན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཡང་བསྐྱར་ཁེན་ཉི་ཏི་ལ་རོགས་སྐྱོར་ཞུས།ཁེན་ཉི་ཏིས་ཨ་རིའི་མཁའ་སྐྱོད་མ་གྲུ་རུ་ཁག་ལ་བཀའ་ཕབ་ནས་ཛ་དྲག་ཐོག་བྷང་ག་ལ་མཚོ་ཁུག་ཏུ་བཏང་།[9]དེ་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་དམག་འཁྲུག་རེ་ཞིག་མཇུག་སྒྲིལ་བྱུང་བ་རེད།
༢སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་དམག་འཁྲུག་ལས་རྒྱལ་ནའང་དེའི་སྐོར་བཀབ་བཀབ་སུབ་སུབ་བྱེད་དོན་ཅི།…
The white paper is all about what China is not. But if China truly embraces this vision instead of hiding its dirty hands behind it, the world could have peace.
China’s white paper on “A Global Community of Shared Future” …
Order No. 19 which came into force on September 1 negatively affects all Chinese territory and all religions. But it is even worse for Tibet and other occupied regions.…
The G20 is a conglomeration of the most powerful economies in the world, contributing 80 percent of the global GDP and 75 percent of its trade. Although the 2023 G20 “New Delhi Declaration” noted that “it (the
Tibet Policy Institute
